Literatura

Fot. Stefan Rola

Marek Sołtysik

(ur. 19 lipca 1950 w Olkuszu) – prozaik, powieściopisarz, eseista, poeta, scenarzysta, krytyk sztuki, grafik i malarz.

Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie i Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1975-1979 był asystentem prof. Adama Hoffmanna i prof. Jacka Gaja w pracowni rysunku aktu krakowskiej ASP.

Jako poeta debiutował w 1972 w „Dzienniku Polskim” wierszami Pamięci Jamesa Morrisona i Epitafium zwykłe. W tym samym roku w Radiu Kraków oraz w II Programie Polskiego Radia zadebiutował słuchowiskiemOdległości. W 1974 zaistniał jako prozaik w „Życiu Literackim” fragmentem powieści Fanty.

Od 1973 napisał kilkadziesiąt słuchowisk radiowych emitowanych m.in. w Programach II i III Polskiego Radia. Był współtwórcą noweli radiowej Dzień jak co dzień, emitowanej w 1998 w Radiu Kraków..

Od 1978 do 1990 pracował w tygodniku „Życie Literackie”, gdzie do 1983 był kierownikiem działu prozy (został zdegradowany do funkcji publicysty z powodów politycznych); prowadził tam m.in. cykl „Poczta literacka" (po Wisławie Szymborskiej i prof. Włodzimierzu Maciągu).

W 1985 w kwartalniku „World LiteratureToday” ukazał się obszerny esej Edwarda Możejki (University of Alberta) o twórczości Sołtysika.

Według powieści Sołtysika Debora, czytanej w 1988 w całości w III Programie Polskiego Radia przez Mariusza Benoit, adaptowanej również jako dramat radiowy w Teatrze Polskiego Radia (Program II, reż. Joanna Szwedowska, reż. Janusz Kukuła) Ryszard Brylski nakręcił film pt. Deborah (w obsadzie m.in.: Olgierd Łukaszewicz, Jerzy Zelnik, Maria Pakulnis, Renata Dancewicz, Hanna Stankówna, Władysław Kowalski, Marek Barbasiewicz, muzyka Michała Lorenca, nagroda dla Renaty Dancewicz za główną rolę kobiecą na Festiwalu Filmowym w Gdyni 1995). Cztery lata wcześniej na podstawie słuchowiska Sołtysika Maria Guzy-Czyżewska nakręciła fabularny film dyplomowy Ciemna słodycz – z Beatą Paluch i Jerzym Radziwiłowiczem w rolach głównych.

Od 1990 do 1991 zatrudniony w Ośrodku TVP Kraków, za dyrekcji reżysera Kazimierza Kutza, jako starszy redaktor dokumentalista i szef siedmioosobowej grupy scenarzystów w nowym studio TVP Kraków w Łęgu (projekt 100-odcinkowego serialu Kraków pozostał w fazie treatmentu).

W latach 1991-1995 pracował jako redaktor i grafik redakcyjny w „Gazecie Krakowskiej”, później jako reporter w „Super-Expressie”. Stale współpracował z krakowskim „Przekrojem”.

Zilustrował dziesięć tomów powieści Henryka Sienkiewicza (seria „Złoty Sienkiewicz”; Wydawnictwo Andrzej Frukacz "Ex Libris" - Galeria Polskiej Książki, 1999; sto trzynaście ilustracji). Wykonał sto rysunkowych wizerunków znanych postaci Galicji.

W latach 1994 i 1995 w Muzeum Narodowym w Krakowie odbyły się prapremiery jego obrazków scenicznych Mocarz oraz W oku światła. W pierwszym autor wystąpił w charakterze aktora u boku Doroty Pomykały (reż. Wojciech Markiewicz).

W latach 2000-2001 opracował kilka katalogów (m.in. Kolekcji Fundacji Haubenstocków) – w redakcji wydawnictw Muzeum Narodowego w Krakowie. Jest autorem okładek i ilustracji niektórych własnych książek.

Od 2002 współpracuje jako eseista z miesięcznikiem „Palestra – Pismo Adwokatury Polskiej”.

Od 2006 do marca 2018 omawiał bieżące wystawy plastyczne w cyklu „Wędrówki po galeriach” w Miesięczniku Społeczno-Kulturalnym „Kraków”. Opublikował kilkadziesiąt tekstów w katalogach wystaw malarstwa m.in. Kazimierza Mikulskiego, Marii Więckowskiej, Janusza Jutrzenki Trzebiatowskiego (w tym tłumaczenie na język chiński), Czesława Rzepińskiego, Allana Rzepki, Iwony Fiszer-Zuziak, Bogdana Klechowskiego, Marcina Kołpanowicza, Andrzeja Kołpanowicza, Grzegorza Steca, Doroty Gacek-Gorczycy, Piotra E. Wiśniewskiego.

19 czerwca 2012 został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Od roku akademickiego 2012/2013 jest wykładowcą, prowadzącym warsztaty prozatorskie, w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W roku akademickim 2014/2015 prowadził wykłady monograficzne na studiach doktoranckich w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.

W ciągu całego roku 2015 w „Twórczości” ukazywały się jego krótkie prozy z cyklu Spod spodu. W lutym 2016 na tych samych łamach ukazały się obszerne fragmenty jego najnowszego utworu Dzidzia z Palmy (powieści biograficznej o malarce Marii Więckowskiej).

Prozę, wiersze, eseje publikował dotychczas także m.in. w „Literaturze”, „Kulturze”, „Miesięczniku Literackim”, „Tygodniku Powszechnym”, „Gazecie Wyborczej”, „Akcencie”, „Sycynie”, „Kamenie”, „Opolu”, „Magazynie Kulturalnym”; w pismach „Borsenblatt” (Niemcy), „Sodobnost” (d. Jugosławia), „Zwrot”(Słowacja); w „Dzienniku Polskim”, „Gazecie Krakowskiej”, „Akcencie”, „Hybrydzie” oraz „Rzeczpospolitej” (w latach 2000-2002 cykl felietonów „Papierowy tygrys”) i „Życiu” (tzw. z kropką).

Brał udział w filmach dokumentalnych o literaturze i sztuce, m.in. „Lęki” Grażyny Banaszkiewicz (o Michale Choromańskim), „Irek” Ireneusza Englera (o Ireneuszu Iredyńskim), „Życzliwie przemilczany” (o Michale Choromańskim) Aleksandry Czerneckiej, „Errata do biografii. Ireneusz Iredyński” Mateusza Ciocha, „Arsenał” (o odwilżowej wystawie w warszawskim „Arsenale" w 1955) Artura Barona Więcka. Udostępnił nagrania archiwalne swojej rozmowy ze Zbigniewem Herbertem („Światło na murze”) twórcom filmu dokumentalnego „Obywatel poeta” (reż. Jerzy Zalewski, 2000).

Na prawach wyłączności jest edytorem korespondencji Ireneusza Iredyńskiego do pierwszej żony, Maszy z Kapelińskich Iredyńskiej.

Jest członkiem oddziału warszawskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wchodzi w skład kolegium redakcyjnego czasopisma artystyczno-literackiego „Hybryda”. Zasiadał w jury konkursu Fundacji Grazella (literatura) oraz w jury Nagrody im. Witolda Wojtkiewicza, utworzonej przez Okręg Krakowski Związku Polskich Artystów Plastyków. Jest członkiem kadry Instytutu Sztuki Literackiej.

Mieszka w Krakowie (coraz częściej pracuje na prowincji).                                                                                                                              

BIBLIOGRAFIA:

  • Domiar złego (powieść; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1977)
  • Sztuczne ruiny (powieść; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1978)
  • Fanty (powieść; Wydawnictwo Literackie 1980, ​ISBN 83-08-00343-5​)
  • Białe okno (powieść; Wydawnictwo Łódzkie 1980, ​ISBN 978-83-218-0067-7​)
  • Ulica Maska (opowiadania; z ilustracjami autora; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1980, ​ISBN 83-07-00140-4​)
  • Kukła. Pakiet Pandory (powieści; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1981, ​ISBN 83-205-3286-8​)
  • Gruszka (książka dla dzieci; Krajowa Agencja Wydawnicza 1982, ​ISBN 83-07-00823-9​; seria: "Z Wiewiórką")
  • Korytarz (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1982, ​ISBN 83-07-00742-9​)
  • Gwałt. Horror moralny (powieść; Wydawnictwo Literackie 1984, ​ISBN 83-08-01163-2​)
  • Intymne zwierzenia kilkunastu osób (opowiadania; z ilustracjami autora; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1984, ​ISBN 83-07-00823-9​)
  • Małe wiersze wieczorne (poezje; Glob 1986, ​ISBN 83-7007-052-3​)
  • Moloch (powieść; Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1987, ​ISBN 83-07-01372-0​)
  • Aż do odejścia nocy (powieść; właściwy debiut, powstał w 1972; Glob 1988, ​ISBN 83-7007-100-7​)
  • Świadomość to kamień. Kartki z życia Michała Choromańskiego (biografia; Wydawnictwo Poznańskie 1989, ​ISBN 83-210-0684-1​; wydanie rozszerzone i uzupełnione pt. Michał Choromański. Portret z odbitym w lustrze wizerunkiem śmierci, w przygotowaniu)
  • Debora (powieść; Humanity-Ecology Foundation 1991, ​ISBN 83-00-03492-7​; Firma Wydawnicza "Trans Krak" 1995, ​ISBN 83-904894-0-6​)
  • Serce i reszta ciała. Księga trzystu sześćdziesięciu kochanków (opowieści biograficzne; Oficyna Wydawnicza „Rytm” 1999, ​ISBN 83-87893-25-0​)
  • Znak miłości. Opowieść o św. Bracie Albercie (opowieść biograficzna; il. Marcin Kołpanowicz; Wydawnictwo AA 2005. Drugie wydanie: Wydawnictwo AA 2017, ​ISBN 978-83-89368-24-9​
  • Piękni szaleńcy czyli sztuka skandalem podszyta (eseje; Świat Książki - Bertelsmann Media 2006, ​ISBN 83-247-0242-3​, ​ISBN 978-83-247-0242-8​)
  • Legowisko szakali (powieść; Świat Książki - Bertelsmann Media 2007, ​ISBN 978-83-247-0744-7​)
  • Tu nie wypada kochać (powieść; Wydawnictwo LTW 2009, ​ISBN 978-83-7565-062-4​)
  • Czułość i podniecenie (powieść; Oficyna Wydawnicza "Agawa" 2009, ​ISBN 978-83-85571-59-9​)
  • Sekrety nieśmiertelnych (eseje; Oficyna Wydawnicza "Rytm" 2009, ​ISBN 978-83-7399-343-3)
  • Mocne ramiona pani Kicz (powieść; Świat Książki - Weltbild Polska 2012, ​ISBN 978-83-7799-059-9​)
  • Jak upadają wielcy (eseje; Oficyna Wydawnicza "Rytm" 2012, ​ISBN 978-83-7399-513-0​)
  • Roman Maciejewski. Dwa życia jednego artysty (biografia; Państwowy Instytut Wydawniczy 2013, ​ISBN 978-83-06-03347-2​)
  • Zbrodniarze i cudotwórcy (opowieści biograficzne; Oficyna Wydawnicza "Rytm" 2014, ​ISBN 978-83-7399-607-6​)
  • Ireneusz Iredyński, Listy z więzienia (wybór, opracowanie, wstęp, przypisy i posłowie; Świat Książki Wydawnictwo 2015, ISBN 978-83-7943-842-6)
  • Pracownie po umarłych artystach. Najnowsze obrazy i wiersze, stare rękopisy (Wystawa: Galeria Jednej Książki ASP, Kraków, 23 kwietnia - 23 maja 2015 r.; Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 2015, ​ISBN 978-83-64448-50-8​)
  • Bestia znad rzeki. Kroniki kryminalne (opowieści biograficzne; Oficyna Wydawnicza „Rytm” 2017, ​ISBN 978-83-7399-712-7​)
  • Klan Kossaków (opowieść biograficzna; Wydawnictwo „Arkady” 2018, ​ISBN 978-83-213-5016-5​)
Wróć