(ur. 1964) – powieściopisarka, eseistka, scenarzystka i felietonistka.

Po ukończeniu studiów filozoficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim wyjechała na kilka lat do Paryża. Z miastem tym oraz sytuacją ni to emigrantki, ni to „wiecznej stypendystki” związane są jej wczesne powieści, w których zaznacza się silny wątek autobiograficzny. My zdies’ emigranty (1991), Tarot paryski (1993), Kabaret metafizyczny (1994), a zwłaszcza Podręcznik do ludzi (1996) to utwory pozbawione wyraźnie zarysowanej fabuły. Żywiołem, w którym spełnia się pisarka, jest dygresyjny esej z mnóstwem wstawek o charakterze reportażowym, wspomnieniowym, parodystycznym. Hybrydy stylistyczne i gatunkowe, w jakich Gretkowska znalazła upodobanie, pozostają w związku z problematyką jej książek. Wyłania się z nich bowiem jakaś „neurotyczna osobowość naszych czasów”, tyleż przerażający co komiczny portret człowieka Zachodu końca XX wieku. To ktoś miotany sprzecznymi ideami, pozbawiony spójnego systemu wartości, łatwo ulegający szybko zmieniającym się modom intelektualnym i obyczajowym. W połowie lat 90., kiedy efektowna i kontrowersyjna proza Gretkowskiej wywoływała największe poruszenie, polska publiczność była zdezorientowana. Zadawano pytanie: czy pisarka jedynie rekonstruuje pejzaż duchowy i klimat intelektualny naszej doby, czy raczej kreuje obraz świata daleki od (nie tylko polskiej) rzeczywistości? Czy zatem wyszukuje i opisuje paradoksy dekadenckiej cywilizacji końca XX wieku, czy raczej celuje w prowokację intelektualną i obyczajową, epatuje tym, co skandalizujące, heretyckie, znajdujące się w polu transgresji? Kontrowersja pozostała, Manuela Gretkowska natomiast poważnie zreformowała własne pisarstwo. W roku 1998 ukazał się zbiór tradycyjnych w formie i intrygujących problemowo opowiadań pt. Namiętnik. Tom składa się z pięciu utworów i traktuje – najoględniej mówiąc – o potrzebie i poszukiwaniu miłości. Z równie dużym zainteresowaniem przyjęto kolejną książkę Gretkowskiej – zbeletryzowany dziennik intymny pt. Polka. Tytułowa Polka to imię córeczki, której przyjścia na świat oczekuje narratorka-bohaterka tych zapisków. Czytelnikom nie umknął ów motyw przemiany: niegdysiejsza „skandalistka” zdecydowanie staje po stronie normalnego, a nawet banalnego życia. Jej książka jest w istocie hymnem pochwalnych wyśpiewanym na cześć łaski macierzyństwa, ogniska domowego, prostych radości dnia codziennego itp.

„W tym urok Gretkowskiej i jednocześnie przemyślność pułapek przez nią zastawianych na czytelnika, że miesza w sposób niezwykły prawdy i zmyślenia, rzeczywistość i swobodne podróżowanie nieskrępowanej wyobraźni.”

Krzysztof Varga

BIBLIOGRAFIA

• My zdies emigranty, Kraków, Oficyna Literacka 1990.
• Tarot paryski, Kraków: Oficyna Literacka, 1993.
• Kabaret metafizyczny, Warszawa: W.A.B., 1994.
• Podręcznik do ludzi, Warszawa: Beba Mazeppo & Co., 1996.
• Światowidz, Warszawa: W.A.B., 1998.
• Namiętnik, Warszawa: W.A.B., 1998.
• Silikon, Warszawa: W.A.B., 2000.
• Polka, Warszawa: W.A.B., 2001.
• Sceny z życia pozamałżeńskiego [razem z Piotrem Pietuchą], Warszawa: W.A.B., 2003.
• Europejka, Warszawa: W.A.B. 2004.
• Kobieta i mężczyźni, Warszawa: Świat Książki 2007.
• Obywatelka, Warszawa: Świat Książki 2008.
• Miłość po polsku, Warszawa: Świat Książki, 2010.
• Trans, Warszawa: Świat Książki, 2011.
• Agent, Warszawa: Świat Książki, 2012.
• Miłość klasy średniej (razem z Piotrem Pietuchą), Warszawa: Świat Książki, 2015.
• Filozofia na wynos, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2016.
• Kosmitka, Warszawa: Świat Książki, 2016

WYBRANE TŁUMACZENIA

fiński:

• Metafyysinen kabaree – Beba Mazeppon rakkaus [Kabaret metafizyczny]. Taifuuni, 2001.

francuski:

• Nous sommes tous des émigrés [My zdies emigranty], Paris: Flammarion, 1980.
• Le Tarot de Paris [Tarot paryski], tłum. Marie Bouvard, Eric Pellet, Paris: Flammarion, 1997.
• Cabaret métaphysique [Kabaret metafizyczny], Paris: Flammarion, 2003

hiszpański:

• Cabaret Metafísico [Kabaret metafizyczny], Barcelona: Littera, 2000.

litewski:

• Moteris ir vyrai [Kobieta i mężczyźni], tłum. Kazys Uscila, Mintis, 2009.

niemiecki:

• w antologii: Grenzen überschreiten: Polens junge Generation erzählt, München: Boer, 1996.
• w antologii: Ich trage das Land : das Frauen-Buch Ränder, Klagenfurt: Wieser, 1996.
• w antologii: Neue Geschichten aus der Pollakey : Anthologie zeitgenössischer polnischer Prosa, Jestetten: b1 Verl., 2000.
• Polka, München: Dt. Taschenbuch-Verl., 2004.

rosyjski:

• Polka, Moskva: AST, 2003.
• Metafizičeskoe kabare, Sankt-Peterburg Moskva: Limbus Press, 2003.
• Parižskoe taro/My zdes èmigranty, Moskva: AST: Ermak, 2004.
• Sceny iz vnebračnoj žizni, tłum. A. S. Pavlyšin, V. A. Starodub, Har'kov: Folio, 2006.
• Ženŝina i mužčiny, tłum. L. Stovcûh, H. Belgorod: Knižnyj Klub "Klub Semejnogo Dosuga", 2008.

serbski:

• Mi smo emigranti [My zdies emigranty], NOLIT, Beograd, 2002.

ukraiński:

• Polka, Kijów: Nora-Druk, 2005.
• Pristrasnij kohanec [Namiętnik], Harkìv: Folìo, 2005.
• Metafìzične kabare, Harkìv: Folìo, 2005.
• Europejka [Європейка], Kijów: Nora Druk, 2006
• Sceny z życia pozamałżeńskiego [Сцены из внебрачной жизни], tłum. A.S. Pawliszina i W.A. Starodub, Folio 2006.

węgierski:

• Kézikönyv az emberekhez [Podręcznik do ludzi], Palatinus, Budapest 2000.
• Szenvedélynapló [Namiętnik], Masszi, Budapest 2002.
• Metafizikai kabaré [Kabaret metafizyczny], Budapest: Európa K., 2004.
• w antologii: Huszadik századi lengyel novellák: lengyel dekameron, Budapest: Noran, 2007.