Literatura

fot. Andrzej Bernat

Małgorzata Szejnert

(ur. 1936) dziennikarka, reporterka, pisarka. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego (1958). Laureatka Literackiej Nagrody Mediów Publicznych Cogito, Górnośląskiego Tacyta, finalistka Nagrody Literackiej „Nike”, Nagrody Literackiej Gdynia i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Jedna ze współzałożycielek „Gazety Wyborczej”.

Po studiach pracowała w dziale miejskim popołudniówki „Kurier Polski”, a następnie jako reporterka w „Tygodniku Demokratycznym” i jako sekretarz redakcji w miesięczniku dla Polonii „Panorama Polska”. Współpracowała z tygodnikiem „Polityka”. Jej debiut książkowy to zbiór reportaży o Polonii amerykańskiej pt. Borowiki przy ternpajku (1972, 1974). W latach 1973-1981 była reporterką i kierowniczką działu reportażu w tygodniku „Literatura”. Reportaże z tych lat zawarła w tomach: Ulica z latarnią (1977), I niespokojnie tu i tam (1980). Jej reportaż Jeśli się odnajdziemy (1982) zainspirował reżysera Romana Załuskiego, który zrealizował na jego podstawie film fabularny pod tym samym tytułem. Akcja filmu oparta jest na autentycznym i kontrowersyjnym eksperymencie pedagogicznym Marii Łopatkowej. Osoby pragnące adoptować dzieci spędzały urlop z sierotami z domów dziecka, a po wspólnych wakacjach jedne dzieci znajdowały nowych rodziców, inne wracały do domów dziecka. W latach 80. zaangażowała się w działalność opozycyjną. Po ogłoszeniu stanu wojennego odmówiła pracy w mediach oficjalnych i straciła pracę w „Literaturze”. W 1984 roku wraz z Tomaszem Zalewskim wydała w podziemnej oficynie NOWA książkę Szczecin: Grudzień, Sierpień, Grudzień poświęconą strajkom szczecińskim z sierpnia 1980 roku, w których sama jako reporterka uczestniczyła, i losom ludzi z komitetu strajkowego. W tym samym roku Szejnert wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie początkowo pracowała jako sprzątaczka, a następnie dziennikarka w nowojorskim „Nowym Dzienniku”. W 1986 roku wróciła do Polski. W 1988 roku wydała wywiad rzekę ze znanym reżyserem, krytykiem, historykiem teatru i dyrektorem Teatru Narodowego, Bohdanem Korzeniewskim Sława i infamia. Od 1990 roku przez 15 lat prowadziła dział reportażu „Gazety Wyborczej”. Wychowała i wyszkoliła wielu młodych reporterów. Po przejściu na emeryturę zajęła się zbieraniem materiałów do książki Czarny ogród (2007), opowieści reportażowej o katowickich dzielnicach robotniczych – Giszowcu i Nikiszowcu. „Okazało się, że to niebywałe miejsce, w którym koncentruje się mnóstwo wątków: dotyczących historii gospodarczej Śląska, powstań śląskich, plebiscytów, bardzo skomplikowanych historii okupacyjnych, historii powojennych represji wobec ludności Śląska, wywózek do Rosji. Po prostu wszystko. Wszystko, co się działo w Giszowcu, rzucało światło na cały Śląsk„ [autorka o Czarnym ogrodzie w portalu wydawnictwa Znak]. Dwa lata później wydała książkę reporterską Wyspa klucz, poświęconą historii Ellis Island, małej wyspy u wybrzeży Nowego Jorku, która była nazywana bramą do Ameryki. Od końca XIX wieku do lat 50. XX wieku mieściło się na niej centrum przyjmowania imigrantów przybywających do Stanów Zjednoczonych. W tym czasie przez wyspę przewinęło się około 16 milionów osób. Większość przebywała na niej zaledwie kilka godzin, inni, niespełniający wymogów ustaw imigracyjnych, podlegali kwarantannie, która nieraz kończyła się deportacją do kraju pochodzenia. Obecnie na wyspie znajduje się olbrzymie Muzeum Emigracji.

BIBLIOGRAFIA

  • Borowiki przy ternpajku (reportaże o Polonii w Stanach Zjednoczonych), Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972; II wyd. 1974.
  • Ulica z latarnią (reportaże), Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1977.
  • I niespokojnie tu i tam (reportaże), Olsztyn, Białystok: „Pojezierze”, 1980.
  • Szczecin: Grudzień, Sierpień, Grudzień (publicystyka, współautor Tomasz Zalewski), Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1984; II wyd. Londyn: „Aneks”, 1986; III wyd. Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2008.
  • Sława i infamia. Z Bohdanem Korzeniewskim rozmawiała Małgorzata Szejnert (wywiad), Warszawa: „Pokolenie”, 1988; II wyd. poszerzone Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992.
  • Śród żywych duchów (reportaże o zamordowanych w więzieniu na Rakowieckiej), Londyn: „Aneks”, 1990; Kraków: Znak, 2012.
  • Czarny ogród (reportaż historyczny), Kraków: Znak; Katowice: Miasto Katowice, 2007.
  • Wyspa klucz (reportaż historyczny), Kraków: Znak, 2009.
  • Dom żółwia. Zanzibar, Kraków: Znak, 2011.
  • My, właściciele Teksasu. Reportaże z PRL-u, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2013.
  • Usypać góry. Historie z Polesia, Kraków: Znak, 2015.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Ellis Island: a people's history [Wyspa klucz], tłum. Sean Gasper Bye, Brunswick, Victoria: Scribe Publications, 2020.

białoruski:

  • Nasypac' gory: paleskìâ gìstoryì [Usypać góry: historie z Polesia], tłum. Maryâ Puškìna, Alena Pâtrovìč, Minsk: Logvìnaŭ, 2016.

hiszpański:

  • Nosotros, los dueños de Texas [My, właściciele Teksasu] w: El árbol detrás de la ventana: panorama del reportaje literario polaco, red. Tomasz Pindel, tłum. Mercedes Escamilla, Iwona Kasperska, Hanna Stochnialek, Xalapa, Veracruz: Universidad Veracruzana, 2015.

niemiecki:

  • Fürstenkronen unter Bürgerhüten: vom Leben der Fürsten und Grafen in der Volksrepublik Polen [Mitra pod kapeluszem], Vlotho (Weser), 1973.
  • Der Schwarze Garten [Czarny ogród], tłum. Benjamin Voelkel, Potsdam: Deutsches Kulturforum, 2015
  • Das Beet des Cadyk [Usypać góry], tłum. Benjamin Voelkel, Göttingen: Niedersachs Wallstein, 2018.
Wróć