Literatura

fot. Krzysztof Dubiel

Łukasz Orbitowski

ur. 1977; prozaik, felietonista; autor m.in. zbiorów opowiadań Złe Wybrzeża (1999), Szeroki, głęboki, wymalować wszystko (2002), Wigilijne psy (2005) i Nadchodzi (2010), powieści Horror show (2006), Tracę ciepło (2007), Święty Wrocław (2009), Inna dusza (2015), Kult (2019) oraz książki Prezes i Kreska. Jak koty tłumaczą sobie świat (2008); wraz z Jarosławem Urbaniukiem napisał dwutomowy cykl Pies i klecha (2007 i 2008).

Łukasz Orbitowski uznawany był za jednego z najlepszych – czy wręcz najlepszego – autorów horrorów w Polsce. Wypracował własną formułę prozy gatunkowej, w której schematy rodem z horrorów doprawiane są, w różnych proporcjach, elementami powieści obyczajowej czy sensacyjnej. Zaczynał od małych form prozatorskich, opowiadań zawartych między innymi w tomach Szeroki, głęboki, wymalować wszystko i Wigilijne psy. Charakterystyczne dla wczesnej fazy pisarstwa Orbitowskiego było łączenie horroru z prozą obyczajową. W opowiadaniach, których akcja najczęściej rozgrywa się w Krakowie, celne obserwacje rzeczywistości (dotyczące na przykład problemów społeczno-ekonomicznych, przed którymi stawali młodzi ludzie w Polsce na początku XXI wieku) interesująco splótł z niesamowitościami nie z tego świata, realia miejskiego życia ze światem upiorów. Inaczej rzecz ujmując: efekt grozy uzyskiwał przez zderzenie tego, co codzienne, dotykalne z niesamowitościami, zwykłego i oswojonego – z dziwnym i niewytłumaczalnym. Z czasem Orbitowski zaczął próbować swoich sił jako autor powieści i stopniowo przepracowywał formułę swojej prozy, choć nie zarzucił pisania opowiadań. W powieściach takich jak Tracę ciepło i Święty Wrocław czy w tomie opowiadań Nadchodzi zdecydowanie bardziej zdaje się zajmować pisarza „strefa mroku", świat widm i upiorów, tajemniczych, odwiecznych sił, który skrywa się pod podszewką rzeczywistości, wpływając na losy ludzi. Przy tym Orbitowski zdecydowanie stawia w swoich tekstach na niejednoznaczność, ontologiczne rozchwianie „tekstowych światów". W wielu z nich nie jest do końca jasne, czy istne korowy widm i groteskowych, często przerażających stworów pojawiają się w skutek psychicznego rozchwiania bohaterów czy faktycznie istnieją gdzieś na granicy ludzkiego poznania. Tak jest chociażby w tytułowym opowiadaniu z tomu Nadchodzi, w którym do końca nie wiadomo, czy demoniczny dom, w którym popełniono zbrodnię i który przez dziesięciolecia ściga – dosłownie – ojca narratora opowiadania, istnieje realnie, czy też stanowi jedynie formę oswajania przez fantastyczną opowieść traum przeszłości Do tego pisarz dodaje jeszcze liczne nawiązania kulturowe, ciekawie łącząc zaczerpnięte z pop kultury schematy z odniesieniami do tradycji, w szczególności – do literatury polskiego romantyzmu.

Pisarz stopniowo odchodził od literatury gatunkowej, szukając nowych literackich wyzwań. Przełom przyniosła mu wydana w 2015 roku powieść Inna dusza, za którą Orbitowski został nominowany do Nagrody Literackiej Nike, a także nagrodzony Paszportem „Polityki”. Punktem wyjścia do napisania powieści była autentyszna historia nastoletniego mordercy z bydgoskiego blokowiska. Na jej podstawie pisarz nie tylko odmalował wiarygodny i intensywny obraz Polski lat dziewięćdziesiątych, ale także zadał czytelnikom pytania o źródła zła. Czytelnicy i krytycy docenili w Innej duszy także beznamiętną, pozbawioną stylistycznych fajerwerków narrację, doskonale pasującą zarówno do tematu, jak i głównego bohatera powieści. Szerokim echem odbiły się także dwie późniejsze powieści Orbitowskiego – Kult (2019) oraz Chodź ze mną (2022). Pierwsza jest poświęcona hsitorii objawień maryjnych, które rzekomo miały miejsce w środku stanu wojennego w podwrocławskiej Oławie, zaś druga zderza ze sobą dwa plany czasowe – historię ucieczki zakochanej Heleny do Szwecji pod koniec lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku oraz dziejącą się współcześnie historię jej dorosłego syna, który w wieku czterdziestukilku lat po raz pierwszy dowiaduje się od niej kilku faktów na temat jej przygody i swojego ojca. Za Kult Orbitowski otrzymał Nagrodę Literacką m. st. Warszawy.

BIBLIOGRAFIA

  • Złe Wybrzeża, Związek Literatów Polskich, Kraków 1999.
  • Szeroki, głęboki, wymalować wszystko, Ha!art, Kraków 2001.
  • Wigilijne psy, Editio, Gliwice 2005; Sine Qua Non, Kraków, 2016.
  • Horror show, Ha!art, Kraków 2006.
  • Tracę ciepło, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007.
  • Pies i klecha. Przeciwko wszystkim, Fabryka Słów, Lublin 2007 (wspólnie z Jarosławem Urbaniukiem).
  • Prezes i Kreska. Jak koty tłumaczą sobie świat, Powergraph, Warszawa 2008.
  • Pies i klecha. Tancerz, Fabryka Słów, Lublin 2008 (wspólnie z Jarosławem Urbaniukiem).
  • Święty Wrocław, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.
  • Nadchodzi, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010.
  • Widma, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.
  • Szczęśliwa ziemia, Sine Qua Non, Kraków, 2013.
  • Zapiski Nosorożca, Sine Qua Non, Kraków, 2014.
  • Inna dusza, Od deski do deski, Warszawa, 2015.
  • Rzeczy utracone, Zwierciadło, Warszawa 2017.
  • Exodus, Sine Qua Non, Kraków 2017.
  • Kult, Świat Książki, Warszawa 2019.
  • Chodź ze mną, Świat Książki, Warszawa 2022.

TŁUMACZENIA

węgierski:

  • Egy másik lélek [Inna dusza], tłum. Zsuzsa Mihályi, Budapest: Typotex, 2017.
Wróć