Literatura

Krystian Piwowarski

ur. 1956 r. – prozaik, dramaturg, dziennikarz. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Śląskim, przez krótki czas był nauczycielem, następnie imał się różnych zajęć, łącznie z pracą fizyczną. Osiadł w Częstochowie, z którą związany jest do dziś; przez wiele lat prowadził ukazujący się w tym mieście dwumiesięcznik kulturalny „Aleje 3”.

Kariera literacka Piwowarskiego ułożyła się nietypowo. Przez długie lata publikował prozę artystyczną konsekwentnie pomijaną przez publiczność czytającą i krytykę literacką. Z tego okresu pochodzą cztery powieści (Londyńczyk, Marlowe, Mann i Superman, Kochankowie Roku Kota, Paryżanin) oraz zbiór opowiadań Portret trumienny. Powieścią, dzięki której dokonał się radykalny zwrot w jego karierze, zrazu nie udało mu się zainteresować żadnego wydawcy, i to przez blisko 10 lat. Homo Polonicus, bo o tym utworze mowa, ukazał się ostatecznie w skromnym nakładzie w Częstochowie, wsparty równie skromną miejską dotacją. Gdyby nie to, że po sześciu latach od opublikowania tej powieści lubelski Teatr Provisorium przeniósł ją na scenę, podzieliłaby zapewne los swoich poprzedniczek. Teatralizacja Homo Polonicus (premiera w marcu 2008) została bardzo dobrze przyjęta; ukazały się entuzjastyczne recenzje, w których chwalona była przede wszystkim podstawa literacka spektaklu. Na fali tego entuzjazmu powieść została błyskawicznie wznowiona przez duży dom wydawniczy. W efekcie – równo 20 lat po debiucie, a więc z ogromnym poślizgiem – nazwisko Piwowarskiego zostało wprowadzone do nieco szerszego obiegu kulturalnego.

Homo Polonicus to próba ożywienia starego i ważnego w polskiej tradycji literackiej gatunku – gawędy szlacheckiej. Bohaterem utworu jest Xiążę Stanisławczyk, właściciel upadłego majątku ziemskiego Stanisławówka. Rzecz dzieje się w centralnej Polsce (gdzieś między Kielcami i Częstochową) w połowie XIX wieku. Piwowarski stworzył niezwykle sugestywny i jednoznacznie karykaturalny obraz świata szlacheckiego, pełnego głupoty, zawiści, ksenofobii i zwykłej ludzkiej podłości. Napiętnowana jest zwłaszcza tzw. mentalność sarmacka, ze wszystkimi jej rojeniami o potędze i innymi niedorzecznościami. Sam Stanisławczyk fantazjuje na temat objęcia tronu Polski.

W tym samym roku co wznowienie Homo Polonicus ukazała się obszerna, dwutomowa powieść Klaun – tym razem o tematyce współczesnej i z wyraźną intencją rozrachunkową. Jej bohaterem jest Edmund Sobowski, nad wyraz inteligentny i do cna zdemoralizowany producent filmowy. Na pozór utwór wpisuje się w konwencję powieści środowiskowej, w istocie jednak ambicje pisarza są dużo szersze; pisarz pyta o dzisiejszą moralność, granice manipulacji (tak sztuką, jak i osobami z najbliższego otoczenia), rekonstruuje świadomość współczesnego inteligenta. Zupełnie nową problematykę wprowadza zbiór opowiadań Więcej gazu, Kameraden! Już sam tytuł zbioru odsyła do prozy oświęcimskiej Tadeusza Borowskiego (opowiadanie Proszę państwa do gazu) – i rzeczywiście, rzecz traktuje o okropieństwach holocaustu. Prozę tę cechuje dosadność obrazowania, wzmożona drastyczność; w niektórych opowiadaniach można wyśledzić zabiegi nastawione na pornografizację literackich przedstawień. Tu z kolei zaznacza się inny patronat – oddziaływanie głośnej powieści Jonathana Littella Łaskawe. Nie znaczy to wcale, że opowiadania Piwowarskiego są wtórne względem najbardziej znanych opowieści na ten sam temat. Przeciwnie – mają charakter odnowicielski. Ponadto są językowo wyrafinowane, oparte na błyskotliwych konceptach fabularnych; bez wątpienia stanowią szczytowe, jak dotąd, osiągnięcie literackie Krystiana Piwowarskiego.

BIBLIOGRAFIA

  • Londyńczyk (powieść), Iskry, Warszawa 1988.
  • Marlowe, Mann i Superman (powieść), KAW, Poznań 1989.
  • Portret trumienny (opowiadania), „Śląsk”, Katowice 1989.
  • Kochankowie Roku Tygrysa (powieść), Akapit Press, Katowice 1991.
  • Paryżanin (powieść), Od Nowa, Katowice 1994.
  • Homo Polonicus (powieść), Stowarzyszenie „Nasza Częstochowa”, Częstochowa 2002; wznowienie: Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
  • Klaun (powieść), Wydawnictwo tCHu, Warszawa 2008.
  • Więcej gazu, Kameraden! (opowiadania), W.A.B., Warszawa 2012.
Wróć