Literatura

fot. Dominik Figiel

Jerzy Jarniewicz

ur. 1958 w Łowiczu, poeta, tłumacz, krytyk literacki. Wykłada literaturę angielską na Uniwersytetach Łódzkim i Warszawskim. Jest redaktorem „Literatury na Świecie”, stale współpracuje z „Gazetą Wyborczą”, „Tygodnikiem Powszechnym” i „Tyglem Kultury”. W 1999 był stypendystą rządu amerykańskiego, uczestnicząc w International Writers Program w Iowa, a w 2006 był ‘writer-in-residence’ w Farmleigh House, w Dublinie. Mieszka w Łodzi.

Zadebiutował tomem wierszy Korytarze w 1984 roku. Nie od razu stało się jednak jasne, że to poeta oszczędnego zapisu, dążący do kondensacji i wyrazistej puenty, zwykle operujący błyskotliwym paradoksem. Wraz z publikacją kolejnych książek poetyckich wyraźniej zarysowały się główne problemy jego poezji. Wydaje się, że można do nich zaliczyć przede wszystkim zagadnienie utrudnionej bądź niemożliwej komunikacji ze światem i z drugim człowiekiem. Łączy się ono z takimi kwestiami, jak konstruowanie tożsamości w świecie, w którym mamy niezliczoną ilość ofert umożliwiających zaistnienie różnych postaci „ja” oraz potencjalny wybór artykulacji siebie w różnych językach. Bardzo istotnym dla Jarniewicza wątkiem, który ciągle powraca w jego pisaniu, jest także namysł nad relacją podmiotu, języka i rzeczywistości niejęzykowej. Często ów relacyjny trójkąt rozstrzyga, posługując się metaforami erotycznymi („mów tak, jakbyśmy się jeszcze kochali: / wędrując po powierzchni, / czytając ustami skórę / fragment po fragmencie” z wiersza Jarosław Mikołajewski omawia w „Gazecie” przekład Agnieszki Kuciak, z tomu Dowód z tożsamości). W efekcie, poezja ta, skoncentrowana na filozoficznych problemach – historyczności, dialektyce obecności i nieobecności, jaką wytwarza pisanie, niewyrażalności, warunkach rozumienia, fikcjach dzieciństwa – okazuje się znakomitym, wyzwalającym z jednego nastroju i jednego tryby retorycznego, połączeniem żartu, ironicznej celności i melancholijnego żalu. Charakteryzuje ją demonstracyjna niekonkluzyjność, przewrotna zmysłowość i powściągliwość języka. 
Wiersze Jarniewicza tłumaczone na wiele języków ukazały się m.in. w antologiach The Penguin Book of the Twentieth Century in Poetry (1999) i Altered State. The New Polish Poetry (2003).

Jarniewicz konsekwentnie wprowadza na polski rynek literaturę języka angielskiego. W swoich książkach krytycznoliterackich, dotyczących współczesnej literatury brytyjskiej, irlandzkiej i amerykańskiej, daje znakomite portrety najważniejszych prozaików i poetów zagranicznych. Stara się także o wyeksponowanie tych, którzy w Polsce są mniej znani, jak poeci walijscy czy szkoccy. Jego szkice pełnią na poły edukacyjną funkcję, pozwalają bowiem nadrobić wieloletnie braki w znajomości najnowszych dzieł literatury światowej. I tak w zbiorze szkiców W brzuchu wieloryba (2001) prezentuje gigantów poezji dwudziestowiecznej: Yeatsa, Eliota, Audena, a obok nich umieszcza mniej znanych: m. in. Dereka Mahona, Craiga Raine`a, Ciarana Carsona. Opowiadając o przygodach poezji „na wyspach”, opowiada jednocześnie o przygodach z poczuciem tożsamości lokalnych i dominującą „brytyjskością” Anglii. W monografii Larkin. Odsłuchiwanie wierszy (2006), poświęconej brytyjskiemu poecie Philipowi Larkinowi, tworzy przekonującą wizję autora, który, próbując pozbyć się wszelkich iluzji o szczęściu, ma świadomość, że sam wpada w sidła demistyfikacji i deziluzji. Jego zainteresowanie krytyczne nie ograniczają się do poezji: w dwóch książkach Lista obecności (2000) oraz Znaki firmowe (2007) komentuje twórczość prozatorską obszaru anglojęzycznego. 

Jako tłumacz opublikował ponad dwadzieścia książek takich autorów jak James Joyce, Philip Roth, Umberto Eco, Edmund White, John Banville, Seamus Heaney, Craig Raine, Simon Armitage.

BIBLIOGRAFIA

poezja:

  • Korytarze, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1984.
  • Rzeczy oczywistość, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1991.
  • Rozmowa będzie możliwa, Łódź: „Biblioteka”, 1993.
  • Są rzeczy których nie ma, Łódź: „Biblioteka”, 1995.
  • Niepoznaki, Legnica: Biuro Literackie Port Legnica, 2000.
  • Po śladach: wybór wierszy, Łódź: "Biblioteka", 2000.
  • Dowód z tożsamości, Legnica: Biuro Literackie Port Legnica, 2003.
  • Oranżada, Wrocław: Biuro Literackie, 2005.
  • Skądinąd, Wrocław: Biuro Literackie, 2007.
  • Makijaż, Wrocław: Biuro Literackie, 2009.
  • Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną, Wrocław: Biuro Literackie, 2012.
  • Woda na Marsie, Wrocław: Biuro Literackie, 2015.

szkice:

  • The Uses of the commonplace in contemporary British poetry – Larkin, Dunn and Raine, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
  • Lista obecności: szkice o dwudziestowiecznej prozie brytyjskiej i irlandzkiej, Poznań: DW Rebis, 2000.
  • The bottomless centre: the uses of history in the poetry of Seamus Heaney, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2002.
  • W brzuchu wieloryba: szkice o dwudziestowiecznej poezji brytyjskiej i irlandzkiej, Poznań: DW Rebis, 2001.
  • Larkin: odsłuchiwanie wierszy, Kraków: SIW Znak, 2006.
  • Znaki firmowe. Szkice o współczesnej prozie amerykańskiej i kanadyjskiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
  • Od pieśni do skowytu. Szkice o poetach amerykańskich, Wrocław: Biuro Literackie, 2008.
  • Heaney. Wiersze pod dotyk, Kraków: Znak, 2011.
  • Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim, Kraków: Znak, 2012.
  • Podsłuchy i podglądy, Mikołów: Instytut Mikołowski, 2015.
  • All You Need Is Love. Sceny z życia kontrkultury, Kraków: Znak, 2016.
Wróć