Literatura

fot. Fabryka Słów

Jarosław Grzędowicz

urodził się w 1965 we Wrocławiu. Prozaik, redaktor, tłumacz. Współzałożyciel magazynu literackiego „Fenix”, w latach 1993–2000 jego redaktor naczelny. Felietonista w „Gazecie Polskiej”, tłumacz komiksów (m.in. Star Wars). Członek Klubu Tfurców (od początku jego istnienia) oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jego debiutanckie opowiadanie Azyl dla starych pilotów ukazało się w 1982 roku na łamach łódzkiego pisma „Odgłosy”. Wielokrotnie nagradzany nagrodami literackimi: Nagroda Elektrybałta (1999 za opowiadanie Klub absolutnej karty kredytowej), Nagroda Sfinks (2005 za opowiadanie Buran wieje z tamtej strony; 2006 za I tom Pana Lodowego Ogrodu; 2010 za III tom tej samej powieści) i Śląkfy (Twórca Roku 2005). Dwukrotnie uhonorowany Nagrodą im. Zajdla – w 2006 w dwóch kategoriach równocześnie: za I tom powieści Pan Lodowego Ogrodu i za opowiadanie Wilcza zamieć z antologii Deszcze niespokojne oraz w 2007 za powieść Popiół i kurz. Opowieść ze świata Pomiędzy.

Proza Jarosława Grzędowicza charakteryzuje się swobodną kompilacją różnych gatunków: fantasy, horroru, kryminału, powieści przygodowej, science-fiction; autor często posługuje się także ironią i czarnym humorem. Znamienne dla jego twórczości jest tworzenie odbicia świata realnego w przestrzeniach nierzeczywistych, wymyślonych, formowanie kolaży kulturowo-społecznych, czerpanie ze znanych z historii kultury mitów, symboli i konstruowanie na ich fundamencie nowego porządku. Fabuła powieści i opowiadań Grzędowicza w dużej mierze opiera się na kontrastowaniu ze sobą światów (ziemskiego z fikcyjnym, niematerialnym, np. w powieści Popiół i kurz, której bohater ma umiejętność wstępowania do świata zagubionych dusz), postaw i losów bohaterów, a także przestrzeni i czasu (tak się dzieje np. w opowiadaniu Buran wieje z tamtej strony, gdzie skonfrontowana zostaje rzeczywistość współczesnej Rosji z sytuacją bohatera ze Związku Radzieckiego – zeka, który nagle znalazł się w innym wymiarze).

Najwyrazistszym i najbardziej znanym dziełem w dorobku literackim Grzędowicza jest zawarta w czterech tomach powieść Pan Lodowego Ogrodu. Zarówno akcja, jak i narracja cyklu dzieją się dwutorowo: historia komandosa Vuko Drakkainena, ziemianina wysłanego na odległą planetę Midgaard prowadzona jest równolegle do losów zamieszkującego ją Filara, Władcy Tygrysiego Tronu i przyszłego cesarza Amitrajów i Kirenenów. Antropoidalni mieszkańcy planety, fauna i flora a także tamtejsze społeczeństwo są kalką ziemskiej przyrody, religii i struktur socjologicznych. Ziemianin, w świecie którego rządzi rozum (nauka), zostaje postawiony wobec sił magicznych. Połączenie narracji subiektywnej z obiektywną (prowadzonej z perspektywy pierwszej i trzeciej osoby) określa świat przedstawiony, pozwalając jednocześnie na uczestniczenie w nim wraz z bohaterem.

Ta dychotomia cywilizacji, (choć w nieco odmiennej stylistyce i proporcjach, ukazana raczej jako kontrast między społeczeństwami współczesnymi a ich przyszłością), uwypuklona jest również w powieści Hel-3. Główny jej bohater, Norbert, pracujący jako „iwenciarz” (zawód łączący w sobie cechy dziennikarza śledczego, YouTubera i reportera) jest dla autora pretekstem, by ukazać problem jednostki uwięzionej w społeczeństwie globalnym. W tej antyutopijnej rzeczywistości zawierają się katastroficzne obrazy schyłku człowieczeństwa, mające odbicie także w języku, którym posługuje się Grzędowicz w Helu-3: nowomowie przesiąkniętej ztechnicyzowanymi zapożyczeniami z języka angielskiego, słowami potocznymi, nawiązaniami do wzorów z popkultury.

Twórczość Grzędowicza to wielopoziomowy świat rzeczywistych i wymyślonych społeczeństw, między którymi łącznikiem jest zwykły człowiek, może nie do końca zdający sobie sprawę ze spoczywającej na jego barkach misji, często poddany działaniu przypadku. W tej prozie świat teraźniejszy nie jest jedyną dostępną człowiekowi rzeczywistością. Istnieje coś poza nią, trzeba tylko otworzyć oczy.

– Katarzyna Wójcik

BIBLIOGRAFIA

powieści:

  • Księga jesiennych demonów, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2003 (kolejne wydania w 2007, 2010, 2014).
  • Pan Lodowego Ogrodu tom 1, Lublin-Warszawa, Fabryka Słów, 2005 (kolejne wydania w 2009, 2012).
  • Popiół i kurz. Opowieść ze świata Pomiędzy, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2006 (kolejne wydania w 2008, 2010, 2012, 2015).
  • Pan Lodowego Ogrodu tom 2, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2007 (kolejne wydanie w 2012).
  • Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008 (kolejne wydanie w 2013).
  • Pan Lodowego Ogrodu tom 3, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2009 (kolejne wydanie w 2012).
  • Pan Lodowego Ogrodu tom 4, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2012.
  • Hel-3, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2017.

opowiadania:

  • Azyl dla starych pilotów, „Odgłosy”, 1982.
  • Twierdza Trzech Studni, antologia Rok 1984, Warszawa: Alma-Press, 1988.
  • Dom na krawędzi Światła, antologia Czarna Msza, Poznań: Rebis, 1992.
  • Śmierć Szczurołapa, antologia Białystok: Wizje alternatywne, Arax, 1990.
  • Enter – i jesteś martwy, „Fenix” nr 1[48], 1996.
  • Klub Absolutnej Karty Kredytowej, antologia Wizje alternatywne #4, Olsztyn: Solaris, 2002 oraz zbiór opowiadań Księga jesiennych demonów, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2003.
  • Księga jesiennych demonów, zbiór opowiadań, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2003.
  • Obol dla Lilith, antologia Demony, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2004.
  • Pocałunek Loisetty, antologia Małodobry, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2004 oraz zbiór opowiadań Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
  • Buran wieje z tamtej strony, antologia Wizje alternatywne #5, Olsztyn: Solaris, 2004 oraz zbiór opowiadań Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
  • Wilcza zamieć, antologia Deszcze niespokojne, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2005 oraz zbiór opowiadań Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
  • Farewell Blues, antologia Niech żyje Polska. Hura! t.1, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2006 oraz zbiór opowiadań Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
  • Zegarmistrz i łowca motyli, antologia Tempus fugit tom 1, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2006 oraz zbiór opowiadań Wypychacz zwierząt, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
  • Wypychacz zwierząt, zbiór opowiadań, Lublin-Warszawa: Fabryka Słów, 2008.
Wróć