Literatura

fot. Anna Zemanek

Jacek Dukaj

(ur. 1974) prozaik, z wykształcenia filozof. Laureat Nagrody Kościelskich za powieść Lód. Debiutował bardzo wcześnie, mając szesnaście lat, w piśmie „Fantastyka” i bardzo szybko zyskał miano jednego z najbardziej obiecujących twórców prozy fantastycznej (niektórzy uważają go za następcę Stanisława Lema). Jest wielokrotnym laureatem najbardziej prestiżowej w środowisku fantastów nagrody im. Zajdla. Na motywach opowiadania Dukaja, Katedra, Tomasz Bagiński stworzy film animowany, który był nominowany do Oskara.

W pierwszym zbiorze prozy, zatytułowanym Xavras Wyżryn (1997), Dukaj stworzył alternatywną wizję historii Polski. Kolejnymi książkami – między innymi powieściami Czarne oceany, Extensa, Inne pieśni, Perfekcyjna niedoskonałość – potwierdził, że umie swobodnie, a nawet z wirtuozerią, posługiwać się rozmaitymi konwencjami prozy fantastycznej, mieszając w tekstach elementy fantastyki naukowej, fantasy czy cyberpunka. 
Dukaj ma niezwykłą łatwość kreowania w prozie kompletnych, obmyślanych w najdrobniejszych szczegółach światów powieściowych, opartych na spójnych założeniach filozoficznych czy naukowych. Czasami tworzy je jako swego rodzaju eksperymenty myślowe, na przykład w Innych pieśniach autor spróbował przedstawić, jak wyglądałby świat, gdyby rację co do jego natury i mechanizmów nim rządzących mieli starożytni greccy filozofowie. Zwykle jednak niezwykła pomysłowość pisarza służy namysłowi nad możliwymi skutkami rozwoju cywilizacji i ewolucji człowieka (w Perfekcyjnej niedoskonałości, powieści, której akcja rozgrywa się w XXIX wieku, opisuje między innymi istoty postludzkie).

Dużą zaletą prozy Dukaja są wyraziści bohaterowie; najczęściej są to jednostki, którym przychodzi odgrywać ważne role w historii danych społeczności, ale przy tym naznaczone jakąś skazą, zmuszone do zmagań z samymi sobą jak Hieronim Berbelek z Innych pieśni czy Adam Zamojski z Perfekcyjnej niedoskonałości. Książki Dukaja są nie tylko nienaganne pod względem warsztatowym, zalecają się także do czytelnika wyrafinowanym humorem i językową wynalazczością (pisarz stworzył chociażby kompletny, nowy język dla postludzi). Autor Czarnych oceanów tworzy teksty wielopoziomowe, po które sięgają zarówno zwyczajni pożeracze fabuł, jak i odbiorcy zainteresowani przede wszystkim zgłębianiem antropologicznych i filozoficznych koncepcji pisarza.

BIBLIOGRAFIA

  • Xavras Wyżryn, SuperNOWA, Warszawa 1997.
  • W kraju niewiernych, SuperNOWA, Warszawa 2000.
  • Czarne oceany, SuperNOWA. Warszaw 2001.
  • Extensa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
  • Inne pieśni, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
  • Katedra, ilustracje T. Bagiński, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
  • Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
  • Perfekcyjna niedoskonałość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
  • Lód, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2007.
  • Córka łupieżcy, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2009.
  • Wroniec, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2009.
  • Król Bólu, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2010.
  • Starość Aksolotla, Allegro, 2015
  • Po piśmie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019

  • Imperium chmur, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020

TŁUMACZENIA

angielski:

  • The Golden Galley [Złota Galera] w: The Dedalus book of Polish fantasy, tłum. Wiesław Powaga, Dedalus/Hippocrene 1996.
  • Lód [pierwszy rozdział] w: The European Union Prize for Literature: twelve winning authors, Brussels: European Writers' Council, 2009.

bułgarski:

  • Inne pieśni, tłum. Sylwia Borisowa, Sofia: Colibri, 2015.

czeski:

  • Katedrála [Katedra] w: Polská ruleta [czeska antologia polskiej fantastyki], tłum. Pavel Weigel, Plzeň: Laser, 2003.
  • Srdce Temna [Serce Mroku] w: Polská ruleta 2 [czeska antologia polskiej fantastyki], tłum. Pavel Weigel, Plzeň: Laser, 2005.

niemiecki:

  • Die Goldene Galeere [Złota Galera] w: Auf der Straße nach Oodnadatta, tłum. Jacek Rzeszotnik, Heyne Verlag, 2001.

rosyjski:

  • Мухобой [Muchobójca] w: Польская фэнтези [rosyjska antologia polskiej fantastyki], ACT, 2002.

słowacki:

  • w zbiorze: Železný generál: antológia pol'skej fantastiky, Bratislava: Vydav. Spolku Slovenských Spisovatel'ov, 2006.

węgierski:

  • Extensa [Extensa], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2012.
  • Zuzanna és a világmindensé [Córka łupieżcy], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2012.
  • Más dalok [Inne pieśni], tłum. Mihàlyi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2015.

włoski:

  • Gli imperi tremano [Xavras Wyżryn], tłum. Francesco Annicchiarico, Massa: Transeuropa, 2012.
  • La Cattedrale [Katedra], tłum. Marco Valenti, Justyna Kulik, Milan: Editioni Voland, 2013.
Wróć