Literatura

fot. Krzysztof Dubiel

Ignacy Karpowicz

ur. 1976 – powieściopisarz i publicysta. Debiutował powieścią Niehalo (2006).

Bohaterem tego utworu jest student polonistyki i początkujący dziennikarz prowincjonalnej gazety; akcja powieściowa rozgrywa się w Białymstoku. Rzecz na pozór układa się w socjologiczny czy też obyczajowy raport na temat położenia i świadomości młodych Polaków, ale w połowie utworu interweniuje to, co poniekąd stało się znakiem rozpoznawczym wczesnej prozy Karpowicza: groteskowa deformacja, która niemal całkowicie dewastuje realistyczne złudzenie. Najciekawszym wątkiem Niehalo wydaje się polemika z martyrologiczną tradycją ojczyźnianą, z zastanym układem symboli konstytuujących wspólnotę narodową.

Kolejna powieść Karpowicza (Cud, 2007) opiera się na tyleż zaskakującym, co ekscentrycznym pomyśle fabularnym: główny bohater ginie potrącony na ulicy przez samochód, ale jego śmierć okazuje się niepewna – przynajmniej dla zakochanej w nim młodej lekarki. Nieboszczyk zachowuje normalną ciepłotę ciała, od czasu do czasu otwiera oczy – zawiązuje się absurdalny romans, którego jedną ze stron jest niby-trup. Niecodzienna sytuacja zmusza cały personel powieściowy do zrewidowania zdroworozsądkowego światopoglądu, a od strony formalnej Cud jawi się jako rodzaj przewrotnej gry ze schematami popularnego romansu. W tym samym roku 2007 pojawia się Nowy kwiat cesarza (i pszczoły) – autotematyczna, w jakieś mierze eksperymentalna opowieść o podróżach po Etiopii, gdzie autor, tuż po studiach afrykanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim, spędził dłuższy czas. Pisarz wskazuje na niewiarygodność wszelkich opowieści o charakterze podróżniczo-reportażowym, zwłaszcza tych, w których jest fingowany obiektywizm.

Wydane w kolejnym roku Gesty odbiegają od wcześniejszej tonacji – nie pojawia się tu groteska, znika ironiczna dykcja. Tym razem Karpowicz zaproponował narrację nieledwie ascetyczną, fabularnie prostą, skupioną na jednym problemie, tj. doświadczeniu rozpaczy. Czterdziestoletni bohater powieści przyjeżdża do rodzinnego domu, żeby zaopiekować się umierającą matką. Przebywa tam kilka miesięcy, oddaje się przykrym wspomnieniom, podejmuje rozrachunki ze swoim nieudanym życiem. Po krótkim czasie i u niego zdiagnozowano śmiertelną chorobę.

Przełomowym momentem w karierze pisarskiej Karpowicza stało się ogłoszenie Balladyn i romansów (2010) – obszernej i ambitnie pomyślanej powieści, która doskonale wpisała się w żywe podówczas dyskusje o postsekularyzmie. Tak samo jak w utworze debiutanckim ekspozycja wydaje się myląca. Śledzimy bowiem romans 50-letniej kobiety z niespełna 19-letnim, prymitywnym chłopcem o bandyckich skłonnościach. Na scenie powieściowej pojawia się jednak coraz więcej bohaterów, rzecz ewoluuje w stronę absurdalnej farsy – to bogowie z panteonu kilku mitologii i religii schodzą na ziemię i mieszają się w sprawy śmiertelników.

Ości (2013) w pełni potwierdziły literacką klasę Karpowicza, mimo że od strony artystycznej utwór nie jest aż tak rozbuchany i wieloznaczny jak Balladyny. Rzecz traktuje o perypetiach erotycznych przedstawicieli w miarę zasobnej klasy średniej. Bohaterowie wchodzą ze sobą w rozmaite relacje miłosne, niejako unieważniając kategorie płci i wieku: związki heteroseksualne dopełniane są układami homoseksualnymi, niektórych kochanków dzieli duża różnica wieku. Najoględniej mówiąc, chodzi o to – sugeruje pisarz – że dotychczasowe modele rodziny czy – szerzej – typy powiązań międzyludzkich w pewnym sensie zbankrutowały, a już na pewno okazały się niewydolne. Toteż autor każe swoim bohaterom otworzyć się na nowe możliwości, ponownie negocjować warunki, na jakich jest możliwie tzw. szczęście osobiste.
 

BIBLIOGRAFIA

  • Niehalo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2006.
  • Cud, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2007.
  • Nowy Kwiat Cesarza (i pszczoły), PIW, Warszawa 2007.
  • Gesty, WL, Kraków 2008.
  • Balladyny i romanse, WL, Kraków, 2010.
  • Ości, WL, Kraków, 2013.
  • Sońka, WL, Kraków, 2014.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Sonka [Sońka], tłum. Maya Zakrzewska-Pim, Victoria, TX: Dalkey Archive, 2018.
  • Gestures [Gesty], tłum. Maya Zakrzewska-Pim, Victoria, TX: Dalkey Archive, 2017.

białoruski:

  • Сонька [Sońka], tłum. Maria Martysevich, Mińsk: Lohvinau, 2018.

bułgarski:

  • K-osti [Ości], tłum. Liliâ Račeva, Sofiâ: Izdatelstvo "Geâ-Libris", 2017.

chorwacki:

  • Sonjka [Sońka], tłum. Emilio Nuić, Zagreb : Hena com, 2019.

francuski:

  • Sonia [Sońka], tłum. Caroline Raszka-Dewez, Lausanne: Les Éditions Noir sur blanc, 2014, 2017.

hiszpański:

  • Cuando los dioses bajaron a Varsovia y alrededores [Balladyny i romanse], tłum. Francisco Javier Villaverde González, Barcelona: Rayo Verde, 2016.
  • Sońka [Sońka], tłum. Francisco Javier Villaverde González, Barcelona: Rayo Verde, 2020.

macedoński:

  • Соња [Sońka], tłum. Filip Dimevski, Skopje: Begemot, 2017.

litewski:

  • Gestai [Gesty], tłum. Kazys Uscila, Vilnius: Vaga, 2011.

niemiecki:

  • Sonka [Sońka], tłum. Katharina Kowarczyk, München : Berlin Verlag in der Piper Verlag, 2017.

słoweński:

  • Baladine in romance [Balladyny i romanse], tłum. Jana Unuk, Ljubljana: Mladinska Knjiga Zalożba, 2014.
  • Osti [Ości], tłum. Jana Unuk, Vnanje Gorice: Kulturno-umetniško društvo Police Dubove, 2017.

ukraiński:

  • Sońka, tłum. Ostap Śliwiński, Kijów: Komora, 2016.

węgierski:

  • Égiek és földiek [Ballady i romanse], tłum. Gábor Körner, Budapeszt: Typotex, 2012.
  • Csoda [Cud], tłum. Gábor Körner, Budapeszt: Typotex, 2014.
  • Szálkák [Ości], tłum. Gábor Körner, Budapeszt: Typotex, 2017.

Wróć