Literatura

fot. Ela Lempp

Ida Fink

ur. w 1921 w Zbarażu (dzisiejsza Ukraina), uczyła się w lwowskim konserwatorium. W latach 1941-42 przebywała w getcie, uratowała się, uciekając na aryjską stronę. Od 1957 mieszkała w Izraelu. Zmarła 27 września 2011 roku. Uhonorowana w roku 1985 holenderską Nagrodą Literacką im. Anny Frank i włoską im. Alberto Moravii.

Fink pisała po polsku właściwie wyłącznie o doświadczeniach Holocaustu: zbiory opowiadań Skrawek czasu, Podróż, Ślady. Pisała o tym, jak „czasy pogardy” przeżywali pojedynczy ludzie, jakie obrali strategie oporu, co zostało w ich pamięci, jak o tym opowiadają. Zgodnie z tytułami utworów są to zaledwie skrawki, ślady przeszłości. I tylko w ten sposób – fragmentaryczny, mało epicki, suchy, czasami zabarwiony odrobiną ironii lub humoru – daje się o Zagładzie mówić. Krótka forma opowiadania jest tu narzucona nie przez estetykę, lecz przez okrucieństwo świata. Opowiadania Idy Fink, zebrane w całość w tomie Odpływający ogród, mają za temat pamięć o Zagładzie. Autorka posługiwała się określeniami „pierwszy czas” – przed Zagładą i „drugi czas” – czas Zagłady. To rozróżnienie bardzo istotne, gdyż Fink zmierzała stale do uchwycenia obrazu świata tuż „przed”. Z wielką precyzją opisywała to, co tak rzadkie w opowieściach o Holokauście – zmysłowe piękno świata. Opisy pogodnego poranka, zamglonego sadu pełnego owoców, cienia nad rzeką, stanowią próbę zatrzymania urody istnienia. Na przekór tradycji literatury Shoah, Fink przechowuje barwy, zapachy, smaki. Jej fabuły, zaczerpnięte ze wspomnień, tworzą rodzaj fikcji autobiograficznej. Często pojawiają się tu bohaterowie-świadkowie: osoby składające zeznania po wojnie, rozmówcy, ujawniający okruchy prawdy, o której udawali, że jej nie znają.

„To musi być szept”

Ida Fink

WYBRANA BIBLIOGRAFIA

  • Skrawek czasu, Londyn-Warszawa: Aneks, 1987.
  • Podróż, Londyn-Warszawa: Aneks, 1990.
  • Ślady, Warszawa: W.A.B., 1996.
  • Odpływający ogród, Warszawa: W.A.B., 2003.
  • Podróż, Warszawa: W.A.B., 2004.
  • Wiosna 1941, Warszawa: W.A.B., 2009.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • A Scrap of Time [Skrawek Czasu], New York: Pantheon, 1987.
  • The Journey [Podróż], New York: Farrar-Straus, 1992.
  • w antologii: The eagle and the crow: modern Polish short stories, London New York: Serpent's Tail, 1996.
  • Traces [Ślady], New York: Metropolitan Books, 1997.

czeski:

  • Jaro 1941 [Skrawek czasu, Notatki do życiorysów, Odpływający ogród], tłum. Lenka Daňhelová, Brno: Barrister&Principal, 2012

duński:

  • Rejsen [Podróż], Kopenhaga: Vindrosl, 1993.

francuski:

  • Le Jardin a la dérive [Skrawek czasu], Paris: Maren Sell, 1989.
  • Le Voyage [Podróż], Paris: Editions Robert Laffont, 1992.
  • Traces [Ślady], Paris: Calmann-Lèvy, 2000.

hebrajski:

  • Nelech b'lejon niskan b'jamim [Podróż], Tel Aviv: Sifriet Poalim, 1993.
  • Hagan ke-meflik l'marchakim [Skrawek czasu], Tel Aviv: Sifriet Poalim, 1988.
  • Rishumim l'karot chaim [Ślady], Tel Aviv: Am Oved, 1996.

hiszpański:

  • El viaje [Podróż], Madrid: A.Mondadori, 1991.
  • Huellas [Ślady], tłum. Elżbieta Bortkiewicz, Errata Naturae, 2012.

holenderski:

  • De reis [Podróż], Amsterdam: Menlenhoff, 1991.
  • De wederopstanding van de bakker [Ślady], Amsterdam: Menlenhoff,1997.
  • Een kleine Ogenblik [Skrawek czasu], Haga: BZZTOH, 1984.

niemiecki:

  • w antologii: Die Federn des weissen Adlers : polnische Erzählungen aus vierzig Jahren, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1986.
  • Die Reise [Podróż], München: Piper, 1991.
  • Eine Spanne Zeit. Erzählungen und das Stück: Der Tisch [Skrawek czasu], Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag, 1986.
  • Notizen zu Lebensläufen [Slady], Frankfurt a.M.: Fischer, 1998.

norweski:

  • Reisen [Podróż], Oslo: Document Forlag, 1997.

portugalski:

  • A viagem [Podróż], Rio de Janeiro: Imago, 1998.

szwedzki:

  • Resan [Podróż], Stockholm: Bokförl.Tranan, 2003.

węgierski:

  • Elúszó kert [Odpływający ogród], Budapest: Múlt és Jövő, 2005.
  • w antologii: Huszadik századi lengyel novellák: lengyel dekameron, Budapest: Noran, 2007. 

włoski:

  • Il vieggi [Podróż], Parma: Guanda, 1993.
  • Frammenti di tempo [Skrawek czasu], Milano: Feltrinelli, 1995.
  • Tracce : racconti intorno alla Shoà [Ślady], Firenze: Giuntina, 2003.
Wróć