(ur. 1980) autorka prozy kryminalnej, zdobywczyni Nagrody Wielkiego Kalibru (2011). Mieszka w Krakowie.

Renesans polskiej prozy kryminalnej zaczął się na przełomie wieków. Początkowo środowisko rodzimych „kryminalistów” było niemal całkowicie zdominowane przez piszących mężczyzn. Gaja Grzegorzewska była pierwszą z pisarek młodszego pokolenia, która postanowiła zmienić ten stan rzeczy. Już debiutancki kryminał krakowskiej autorki, Żniwiarz (2006), został dostrzeżony i doceniony zarówno przez krytyków literackich, jak i czytelników. Tą powieścią Grzegorzewska otworzyła cykl, której główną bohaterką jest prywatna detektywka Julia Dobrowolska. Kolejne powieści serii ugruntowywały pozycję pisarki, a jedna z nich, Topielica (2010), zdobyła prestiżową Nagrodę Wielkiego Kalibru dla najlepszego kryminału roku. Obecnie Grzegorzewska umieszczana jest w ścisłej czołówce polskich twórców kryminałów.

Kiedy Grzegorzewska zaczynała przygodę z prozą kryminalną, w Polsce zdecydowanie dominującym podgatunkiem był kryminał retro. Natomiast autorka Nocy z czwartku na niedzielę (2007) od początku stawiała na kryminał współczesny, w którym znaleźć można wpływy socjologizująco-obyczajowego kryminału skandynawskiego. Grzegorzewska próbuje jak najwszechstronniej ukazać polskie „tu i teraz”, problemy, radości i lęki Polaków, portretując osoby z bardzo różnych środowisk, począwszy od majętnych, goniących za karierą ludzi mediów, a skończywszy na tkwiących w beznadziejnej egzystencji albo uwikłanych w działalność przestępczą blokersów. Przy czym, co jest rzadkością w polskiej prozie kryminalnej, chętnie i umiejętnie wprowadza do swoich opowieści elementy rozmaitych socjolektów, przede wszystkim miejskich, różnicując i ubarwiając w ten sposób język swoich bohaterów.

W powieściach Grzegorzewskiej bardzo wyraźne są także inspiracje klasycznym amerykańskim kryminałem noir, szczególnie w jego odmianie hard boiled. Opowieści tworzone przez krakowską pisarkę są mroczne i duszne, pełne opisów seksu oraz przede wszystkim przemocy, czasami ocierających się o naturalizm. Jednak Grzegorzewskiej nie chodzi tylko i wyłącznie o epatowanie złem, mrok prozy pisarki bierze się z faktu, iż bada ona ciemne strony ludzkiej psychiki, strefy tabu (na przykład motyw kazirodztwa w Grobie czy Betonowym pałacu). Ustawiając bohaterów w sytuacjach granicznych, przede wszystkim zagrożenia życia, zmusza ich do zdjęcia masek i odpowiedzi na kluczowe pytanie: kim naprawdę są?

Mocną stroną cyklu kryminalnego Grzegorzewskiej jest główna bohaterka, Dobrowolska. Autorka Topielicy jako pierwsza wprowadziła do polskiego kryminału postać kobiety zajmującej się pracą detektywistyczną. W kreacji Juli wyraźne są schematy zapożyczone z kryminałów noir, jednak intrygująco rozwinięte przez pisarkę. Najciekawsze w postaci detektywki, urzędującej głównie w Krakowie, jest połączenie twardości i słabości. Dobrowolska jest młodą, atrakcyjną, choć jej twarz naznacza blizna, kobietą, która w pracy równie skutecznie posługuje się dedukcją, jak i pięściami. Nic dziwnego, skoro uprawia brazylijską sztukę walki, capoeirę. Jest inteligentna i niezależna, chce sama sterować własnym, poplątanym życiem. W psychice bohaterki tkwią jednak traumy z czasów nastoletnich, głęboko ukryte, ale do końca niezaleczone, które od czasu do czasu sprawiają, że rozpada się wizerunek twardej, mimo wszelkich okoliczności, kobiety.

Na serię z Dobrowolską składają się powieści: Żniwiarz, Noc z czwartku na niedzielę, Topielica i Grób. Za swoiste dopełnienie serii można uznać dwie inne książki. Grzegorzewska jest współautorką, wraz z Irkiem Grinem i Marcinem Świetlickim, powieści Orchidea, w której Julia współpracuje z dwójką innych głównych bohaterów. W wydanej niedawno powieści Betonowy pałac wprawdzie głównym bohaterem jest Łukasz, zwany Profesorem, niegdyś blisko związany z Julią, ale sama detektywka odgrywa w intrydze kryminalnej bardzo istotną rolę.

BIBLIOGRAFIA

• Żniwiarz, Kraków: EMG, 2006.
• Noc z czwartku na niedzielę, Kraków: EMG, 2007.
• Orchidea (z Irkiem Grinem i Marcinem Świetlickim ), Kraków: EMG, 2009.
• Topielica, Kraków: EMG, 2010.
• Grób, Kraków: EMG, 2012.
• Betonowy pałac, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014.
• Kamienna noc, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016.