ur. 1945 w Krakowie, poetka, laureatka wielu prestiżowych nagród, m.in. nagrody Fundacji im. Kościelskich (1973), nagrody Polskiego PEN-Clubu (1992), nagrody Fundacji A. Jurzykowskiego (1993) i Nagrody Literackiej Gdynia (2011). Mieszka w Krakowie.

Ewa Lipska to jeden z najważniejszych, a zarazem najbardziej osobnych głosów we współczesnej poezji polskiej. Od debiutanckiej książki opublikowanej w 1967 r. po tomy najnowsze rozpoznajemy styl autorki, odnajdujemy powracające motywy. Równocześnie poezja Lipskiej wciąż się odnawia. Krąg tematyczny jej wierszy stopniowo się rozszerza, a sposób obrazowania oparty na paradoksie, rozbijaniu utartych związków frazeologicznych i zaskakujących metaforach pozwala za każdym razem inaczej spojrzeć na świat i na nasze relacje z drugim człowiekiem, w odkrywczy sposób nazwać odwieczne ludzkie emocje i lęki.

Stosunek do języka – nieufność wobec nadużyć, jakim bywa poddawany w dyskursie publicznym złączona ze świadomością jego siły jako precyzyjnego narzędzia analizy i odkłamywania rzeczywistości – zbliża Lipską do innych poetów jej pokolenia, przedstawicieli Nowej Fali (Ryszard Krynicki, Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Julian Kornhauser). Z Nową Falą łączyło ją też odrzucenie ideologizacji kultury i wrażliwość na język propagandy, komunistyczną „nowomowę”. Niektóre jej wiersze z lat 70. mają wyraźny podtekst polityczny, a zbiór Przechowalnia ciemności (1985) ukazał się w niezależnym, podziemnym obiegu wydawniczym, bowiem ton krytyczny wobec rzeczywistości stanu wojennego, choć wyrażony we właściwej Lipskiej, zdystansowanej formie, był nie do przyjęcia dla działającej wtedy cenzury.

Twórczość Lipskiej rozwijała się jednak zawsze własnym, indywidualnym torem. „Tematem jej są lęki egzystencjalne, koszmar senny, choroby, szaleństwo. Tonacja – jest spokojna, rzeczowa, chwilami ironiczna. Styl – cechuje precyzja i siła” – pisał wybitny krytyk Jerzy Kwiatkowski po ukazaniu się Drugiego zbioru wierszy (1970). Motyw choroby, nieustannego zagrożenia, trwania na granicy życia i śmierci, wiążący się zresztą z osobistym doświadczeniem, wybrzmiewa we wczesnych wierszach Lipskiej szczególnie mocno. Równocześnie była i jest Lipska poetką miłości, choć i o niej pisze dyskretnie, z dystansem i w sposób całkowicie wyzbyty sentymentalizmu.

Z biegiem lat jej poezja ogarniać zaczęła coraz rozleglejsze obszary, z perspektywy jednostkowego egzystencjalnego doświadczenia przenikliwie diagnozując współczesność, bezdroża kultury masowej, pułapki cywilizacji. Kilkanaście tomów wierszy i próz poetyckich Lipskiej z dwóch ostatnich dekad układa się w zdumiewająco szeroką panoramę świata przełomu tysiącleci. A w centrum pozostaje zawsze ten sam zdystansowany, nieco wyobcowany, nieco ironiczny, choć zarazem czuły obserwator. Doświadczający poczucia przemijania i wracający często do przeszłości, choć z poczuciem, że i ona nie stanowi bezpiecznego schronienia, bo nie była nigdy Arkadią, nie była niewinna.

Wiersze Lipskiej, w swojej lapidarności i zarazem gęstości metafor bliskie niekiedy poetyckim rebusom, zawsze z mocną puentą, tworzą osobny, fascynujący mikrokosmos. Są jak obrazy, w których od pierwszego spojrzenia poznać można rękę autora.

BIBLIOGRAFIA

tomy wierszy:

• Wiersze, Warszawa: Czytelnik, 1967.
• Drugi zbiór wierszy, Warszawa: Czytelnik, 1970.
• Trzeci zbiór wierszy, Warszawa: Czytelnik, 1972.
• Czwarty zbiór wierszy, Warszawa: Czytelnik, 1974.
• Piąty zbiór wierszy, Warszawa: Czytelnik, 1978.
• Żywa śmierć, Kraków: WL, 1979.
• Przechowalnia ciemności, Warszawa: Przedświt / Warszawska Oficyna Poetów i Malarzy, 1985.
• Strefa ograniczonego postoju, Warszawa: Czytelnik, 1990.
• Stypendyści czasu, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994.
• Ludzie dla początkujących, Poznań: Wydawnictwo "a5", 1997.
• Życie zastępcze, Kraków: WL, 1998.
• Białe truskawki, Kraków: WL, 2000
• 1999, Kraków: WL, 1999.
• Sklepy zoologiczne, Kraków: WL, 2001.
• Uwaga: stopień, Krków: WL, 2002.
• Sekwens, Warszawa: Bertelsmann, 2003.
• Ja, Kraków: WL, 2003.
• Gdzie indziej, Kraków: WL, 2004.
• Drzazga, Kraków: WL, 2006.
• Pomarańcza Newtona, Kraków: WL, 2007.
• Pogłos, Kraków: WL, 2010.
• Czytnik linii papilarnych, Kraków: WL, 2015

wybory poezji:

• Dom spokojnej młodości, Kraków: WL, 1979.
• Poezje wybrane, Warszawa: LSW, 1981.
• Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek, Kraków: WL, 1982.
• Utwory wybrane, Kraków: WL, 1986.
• Wakacje mizantropa. Utwory wybrane, Kraków: WL, 1993.
• Wspólnicy zielonego wiatraczka. Lekcja literatury z Krzysztofem Lisowskim, Kraków: WL, 1996.
• Godziny poza godzinami, Warszawa: PIW 1998.
• Wiersze wybrane, Kraków: a5, 2015.

proza:

• Sefer, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
• Droga pani Schubert..., Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2012.
• Miłość, droga pani Schubert..., Kraków, a5, 2013

TŁUMACZENIA

albański:

• Mësohu me vdekjen [Ucz się śmierci, wybór wierszy], tłum. Mazllum Saneja, Prishtine: Sfinga, 2001.
• Unë [Ja], tłum. Mazllum Saneja, Prishtine: Rozafa, 2006.

angielski:

• Such times [wybór wierszy], tłum. Robert Colombo, Wacław Iwaniuk, Toronto : Hounslow, 1981.
• Poet? Criminal? Madman? [wybór wierszy z lat 1967-1990], tłum. Barbara Bogoczek, Tony Howard, London-Boston: Forest Books, 1991.
• Białe truskawki / White Strawberries [wybór polsko-angielski], tłum. Barbara Bogoczek, Tony Howard, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
• Pet shops and other poems, [Sklepy zoologiczne i inne wiersze, wydanie dwujęzyczne], tłum. Barbara Bogoczek, Tony Howard, Todmorden: Arc, 2002.
• The holy order of tourists [wybór wierszy z lat 1967-2006, wydanie dwujęzyczne], tłum. Ryszard J. Reisner, Stockholm: Ars Interpres Publ., 2006.
• The New Century [wybór z: 1999, Sklepy zoologiczne, Ja, Gdzie indziej, Drzazga, Pomarańcza Newtona], tłum. Robin Davidson, Ewa Elżbieta Nowakowska, Illinois: Northwestern University Press, 2009.
• Sefer, tłum. Barbara Bogoczek, Tony Howard, Edmonton: Au Press, 2012.
• Dear Ms. Schubert [Droga pani Schubert], tłum. Robin Davidson, Ewa Elżbieta Nowakowska, Princeton University Press, 2020.

białoruski:

• Dzień usich żywych [Wiersze wybrane], tłum. Andrzej Chadanowicz, Mińsk: Logwinaj, 2015

bośniacki:

• Tu [wybór z tomów: Pomarańcza Newtona, Sefer, Sklepy zoologiczne], tłum. Marina Trumić, Sarajewo: Connetum, 2010.

bułgarski:

• Vakanciite na mizantropa [Wakacje mizantropa: utwory wybrane], tłum. Wiera Dejanowa, Sofia: Lit. Forum, 1994.
• Portokały na Njuton [Pomarańcza Newtona i inne wiersze], tłum. Wiera Dejanowa, Sofia: Stigmati, 2011.
• Sk''pa gospožo Šubert... [Droga pani Szubert…], tłum. Wiera Dejanowa, Sofia: Izdatelstvo za poezja DA, 2014.
• Do posleden d''h [wybór z tomów: Czytnik linii papilarnych, Pamięć operacyjna], tłum. Wiera Dejanowa, Sofia: Izdatelstvo "Ergo", 2018.

czeski:

• Vernisáž : výbor z veršoů [wybór wierszy], tłum. Ludvík Štěpán, Praha: Československý spisovatel, 1979.
• Okamzik nepozornosti [wybór wierszy], tłum. Libor Martinek, Praga: Volvox Globator, 2006.

duński:

• En misantrops ferie [Wakacje mizantropa, wybór wierszy z lat 1967-1989], tłum. Janina Katz, Uffe Harder, Aarhus: Husets Forlag, 1990.
• Mennesker for begyndere [Ludzie dla początkujących], tłum. Janina Katz, Hans Hartmann, Århus: Husets Forl./S.O.L., 1999.
• Verdens diskotek [Ja, Gdzie indziej], tłum. Janina Katz, Anne Hermann, Århus: Husets Forlag, 2005.
• I herberget Europa [wiersze z tomów Drzazga, Pomarańcza Newtona], tłum. Janina Katz, Anne Hermann, Kbh.: Tiderne Skifter, 2011.

francuski:

• Deux poétesses polonaises contemporaines: Ewa Lipska et Wisława Szymborska, tłum. Isabelle Macor-Filarska, Mundolsheim: L'Ancrier, 1996.
• L’homme pour débutants: choix de poèmes [Ludzie dla początkujących: wiersze wybrane, wydanie dwujęzyczne], tłum. Isabelle Macor-Filarska i Grzegorz Splawinski, Beuvry: Maison de la poésie Nord-Pas-de-Calais, 2004.
• Moi, Ailleurs, L'écharde [Ja, Gdzie Indziej, Drzazga], tłum. Isabelle Macor-Filarska, Irena Gudaniec-Barbier, Montpellier: Éd. Grèges, 2008.
• L'Orange de Newton [Pomarańcza Newtona], tłum. Isabelle Macor-Filarska, Irena Gudaniec-Barbier, Bruksela: l'Arbre à paroles, 2012.
• L'amour, Chère Madame Schubert… [Miłość, droga pani Schubert… wydanie dwujęzyczne], tłum. Isabelle Macor, Nantes: Éditions LansKine, 2015.
• Rumeur suivi de Chère madame Schubert [Pogłos, Droga pani Schubert], tłum. Isabelle Macor, Nantes: Éditions LansKine, 2015.
• Lecteur d’empreintes digitales [Czytnik linii papilarnych], tłum. Isabelle Macor, Nantes: Éditions Lanskine, 2017.
• Pęknięte oko czasu: (Droga pani Schubert...) = L'œil fêlé du temps : (Chère madame Schubert...) [wybór z: Ludzie dla początkujących, 1999, Pogłos, Droga pani Schubert, Miłość, droga pani Schubert, wydanie dwujęzyczne], tłum. Elżbieta Jogałła, Budapeszt, Kraków: Wydawnictwo Austeria Klezmerhojs, 2017.
• Mémoire opérationnelle/Pamięć operacyjna [wydanie dwujęzyczne], ], tłum. Isabelle Macor, Nantes: Éditions Lanskine, 2020.

hebrajski:

• Meltaḥah shel ʻalaṭah, [Przechowalnia ciemności, wybór wierszy], tłum. Rafi Weichert, Tel Aviv: Ḳeshev, 2001.
• Mẇqdam le-ṣaʿaqah [Za wcześnie na krzyk, wybór wierszy z lat 1967-2005], tłum. Rafi Weichert, Tel Aviv: Ḳeshev, 2005, 2011.

hiszpański:

• Fresas blancas [Białe truskawki, wydanie dwujęzyczne], tłum. Fernando Presa González, Madrid: Huerga y Fierro, 2001.
• Placebo [wybór wierszy], tłum. Elżbieta Bortkiewicz, Lucena, Córdoba: Juan de Mairena, 2009.
• La astilla / La naranja de Newton [Drzazga, Pomarańcza Newtona, wydanie dwujęzyczne], tłum. Antonio Benitez, Anna Sobieska, Somonte-Cenero: Ediciones Trea, 2010.
• Salida de emergencia [Wyjście awaryjne, wybór wierszy], tłum. Abel Murcia, Meksyk: Posdata Editores, 2012.

islandzki:

• Neyðarútgangur [wybór wierszy], tłum. Áslaug Agnarsdóttir, Bragi Ólafsson, Magnús Sigurðsson, Olga Holownia, Óskar Árni Óskarsson, Rejkjavik: Dimma, 2016

kataloński:

• Eixida d'emergència [wybór wierszy], tłum. Josep-Antoni Ysern, Lleida: Pàges, 2004.

niderlandzki:

• Huis voor een vredige jeugd [Dom Spokojnej Młodości], tłum. Ad van Rijsewijk, Gent: Masereelfonds, 1982.
• Mensen voor beginners [Ludzie dla początkujących], tłum. Karol Lesman, Breda: De Geus, 2000.
• Splinter [Drzazga], tłum. Ad van Rijsewijk, Breda: De Geus, 2007.
• Dr. Sefer [Sefer], tłum. Ad van Rijsewijk, Baarn: Uitgeverij Marmer, 2010.
• Beste mevrouw Schubert [Droga pani Szubert…], tłum. Adrjan van Rijsewijk, Gent: Poezjecentrum, 2015.
• Maffia: gedichten [wybór wierszy], tłum. Ad van Rijsewijk, Rotterdam: Uitgeverij Douane, 2018.

niemiecki:

• Auf den Dächern der Mausoleen [wybór wierszy], tłum. Karl Dedecius, Peter Raina, Witold Wirpsza, Berlin: Oberbaum, 1983, 2000.
• Meine Zeit. Mein Leib. Mein Leben [wybór wierszy], tłum. Alois Woldan, Salzburg, Wien: Residenz-Verlag, 1990.
• Ersatzleben / Życie zastępcze [wybór wierszy, wydanie dwujęzyczne], tłum. Alois Woldan, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.
• Achtung: Stufe [wybrane wiersze], tłum. Doreen Daume, Wiedeń: Literaturverl. Droschl, 2004.

rosyjski:

• Mestečko Mir / Miasteczko Świat, [wybór wierszy, wydanie dwujęzyczne], tłum. Anatol Roitman, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.

serbski:

• Stipendisti vremena [Stypendyści czasu], tłum. Biserka Rajčíc, Beograd: KOV, 1998
• Ja [1999, Sklepy zoologiczne, Ja], tłum. Biserka Rajčíc, Beograd: Čiroja Štampa, 2004.
• Negde drugde [Gdzie indziej], tłum. Biserka Rajčíc, Beograd: Prosveta, 2006.
• Niutnowa pomarancza [Pomarańcza Newtona], tłum. Biserka Rajcic, Belgrad: KOV, 2008.
• Paž̂na: stepenik : izabrana poeziâ = Uwaga: stopień: poezja wybrana [wydanie dwujęzyczne], tłum. Biserka Rajčíc, Smederevo: Newpress, 2009
• Odjek [Pogłos], tłum. Biserka Rajcic, Belgrad: KOV, 2011.
• Draga gospođo Šubert... [Droga pani Schubert..., Miłość, droga pani Schubert...], tłum. Biserka Rajcic, Beograd: Treći Trg: Čigoja Štampa, 2013.
• Turisti reči, tłum. Biserka Rajčić, Banja Luka: Kuća poezije, 2014.
• Čitač papilarnih linija [Czytnik linii papilarnych], tłum. Biserka Rajčić, Beograd: Treći Trg: Čigoja štampa, 2016.
• Centrifugirajuća nada, tłum. Biserka Rajčić, Banja Luka: Kuća poezije: Udruženje Poljaka, 2018.
• Ljubav u oštećenom stanju [Pamięć operacyjna, Miłość w trybie awaryjnym], tłum. Biserka Rajčić, Beograd: Treći Trg: Srebrno drvo, 2019.

słowacki:

• Sedemnást' červených veveričiek [wybór wierszy], tłum. Karol Chmel, Banská Bystrica: Drewo a Srd, 2001

szwedzki:

• Zon: dikter 1970-1994 [wybór wierszy], tłum. Anders Bodegård, Lund: Ellerströms, 1997
• Kära fru Schubert [Droga pani Szubert…], tłum. Irena Grӧngerg, Lund: Ellerströms, 2015.
• Fingeravtrycksläsare [Czytnik linii papilarnych, Pamięć operacyjna], tłum. Jarema Bielawski, Bokförlaget Edda, 2018

węgierski:

• Versei [wybór wierszy], tłum. Grácia Kerényi, Budapest: Európa, 1979

włoski:

• L'occhio incrinato del tempo [Droga pani Schubert..., Miłość, droga pani Schubert...], tłum. Marina Ciccarini, Roma: Armando Editore, 2013.
• 20 poesie, tłum. Paolo Statuti, Piateda: Edizioni CFR, 2014
• Il lettore di impronte digitali e altre poesie [Czytnik linii papilarnych], tłum. Marina Ciccarini, Roma: Donzelli, 2017.