ur. 1964, filozof, eseista, publicysta, nauczyciel akademicki, wydawca książek i działacz społeczny. Ukończył studia filozoficzne na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1995 roku, wspólnie z grupą naukowców i publicystów młodego pokolenia założył Warszawski Klub Krytyki Politycznej – instytucję o charakterze akademickim, której celem była formacja intelektualna, wyrażająca się przez wspólną pracę nad klasycznymi tekstami filozofii politycznej oraz prowadzenie zajęć uniwersyteckich. W 1997 roku obronił doktorat w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. W 2003 roku razem z Markiem Cichockiem i Dariuszem Gawinem stworzyli „Teologię Polityczną” – jedno z najbardziej opiniotwórczych środowisk w Europie Środkowej, skupiające intelektualistów, naukowców i młodzież akademicką. Wspólnie zorganizowali ponad sto debat, konferencji, wykładów i pokazów filmowych, a także wydali około 30 książek. Ich znakiem firmowym są rocznik „Teologia Polityczna“ oraz cykl telewizyjny Trzeci punkt widzenia, emitowany przez TVP Kultura.

Trudno wymienić wszystkie pola aktywności Dariusza Karłowicza, który odnosił sukcesy także w działalności biznesowej (dyrektor ds. marketingu i członek zarządu Allianz Polska), dobroczynnej (założyciel i prezes Fundacji św. Mikołaja), muzealniczej (członek zespołu opracowującego koncepcję Muzeum Powstania Warszawskiego) intelektualnej (współorganizator tzw. Seminariów Lucieńskich), czy publiczno-obyczajowej (pomysłodawca i jeden z organizatorów Orszaku Trzech Króli). Nie sposób o tym nie wspomnieć, ponieważ doświadczenia w tych dziedzinach stawały się inspiracją dla jego twórczości publicystycznej i eseistycznej.

Szczególnie ważną pozycję w dorobku pisarskim Karłowicza stanowi praca pt. Arcyparadoks śmierci (I wyd. –2000, II wyd. – 2007). Za przedmiot swych rozważań wybrał on martryrologię pierwszych chrześcijan, przykładając do niej miarę nie kościelnej hagiografii, lecz klasycznej filozofii greckiej. Wyjątkowość jego podejścia polega na tym, że męczeństwo potraktował jako kategorię filozoficzną. W swej erudycyjnej pracy zestawiał ze sobą z jednej strony dzieła Arystotelesa, Diogenesa Laertiosa, Epikteta czy Platona, a z drugiej – pisma Justyna Filozofa, Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa czy Tertuliana. Studiując dzieła myślicieli antycznej Hellady oraz pisma Ojców Kościoła, doszedł do zaskakującego wniosku, że nikt pełniej niż męczennicy pierwszych wieków nie spełnił ideału życia doskonałego stawianego przez klasyczną filozofię grecką jako cel do osiągnięcia. Dla nich bowiem praktykowanie filozofii było przygotowaniem do śmierci, ćwiczeniem w umieraniu. Dowodowa wartość chrześcijańskiego świadectwa śmierci okazywała się przekonująca dla wielu ówczesnych myślicieli, którzy nie mogli uciec od porównania ze sobą Jezusa i Sokratesa. Praca Karłowicza rzuca nowe światło na związki między filozofią grecką a religią chrześcijańską. Jak napisała prof. Maria Dzielska: „Ta zachwycająca książka wypełnia głęboką lukę w naszym rozumieniu paradoksalności wyboru męczeństwa i śmierci czy to przez antycznego mędrca, czy świadka Chrystusa epoki prześladowań”.

W tym samym nurcie myślenia sytuuje się inna książka autora Sokrates i inni święci (2005). W tym błyskotliwie napisanym eseju Karłowicz ukazuje, podobnie jak w poprzedniej pracy, zbieżność intuicji filozofii greckiej z przesłaniem chrześcijaństwa – to właśnie ich synergia nadała nowej religii niezwykłą dynamikę rozwojową. Autor pokazuje, jak Europa wyrosła właśnie z tego dziedzictwa – syntezy wiary i rozumu. Żeby to udowodnić, sięga do źródeł, do pierwszych wieków naszej ery, gdy doszło do spotkania Aten i Jerozolimy, Akademii i Kościoła. Jak pisze prof. Karol Tarnowski: „Ta znakomicie napisana, pełna erudycji i ważna książka odsłania w nowy sposób relacje wiary i rozumu u myślicieli wczesnochrześcijańskich. Autor burzy stereotypowe schematy, dokonując fundamentalnego rozróżnienia między stosunkiem wczesnego chrześcijaństwa do filozofii i jego stosunkiem do rozumu jako takiego. O ile stosunek do filozofii bywa mocno krytyczny, o tyle rozum nigdzie nie jest negowany i triumfuje w krytyce fałszywej – w odróżnieniu od prawdziwej – gnozy”.

Fascynacja autora związkami łączącymi współczesność z czasami antycznymi ujawnia się także w jego zbiorze esejów Koniec snu Konstantyna (2004). To najbardziej publicystyczna ze wszystkich książek Karłowicza, w której stara się on przedstawić metapolityczny fundament dzisiejszych sporów politycznych. Porusza m.in. problem tożsamości w postmodernistycznym świecie czy relacji między pamięcią i polityką oraz ich skutków dla wspólnoty, ale czyni to zawsze odwołując się do konkretnych przykładów z życia publicznego. W całej twórczości pisarskiej Karłowicza przebija nieustannie motyw aktualności przesłania dawnych mistrzów, czy to greckich filozofów, czy Ojców Kościoła. W jego optyce nie są oni archeologiczną skamieliną. Ich problemy okazują się naszymi problemami, dlatego że żyjemy w podobnym świecie – świecie, gdzie chrześcijaństwo nie jest oczywistością, a wciąż musimy szukać odpowiedzi na pytania o naszą tożsamość, dobro i zło, sens i cel życia. Karłowicz znajduje je u starych mistrzów, który uczą, jak żyć zgodnie z klasyczną triadą: dobrem, prawdą i pięknem.

– Grzegorz Górny

BIBLIOGRAFIA

• Arcyparadoks śmierci: męczeństwo jako kategoria filozoficzna – pytanie o dowodową wartość męczeństwa, Kraków: Znak, 2000.
• Koniec snu Konstantyna: szkice z życia codziennego idei, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
• Sokrates i inni święci. O postawie starożytnych chrześcijan wobec rozumu i filozofii, Kraków: Fronda, Ośrodek Myśli Politycznej, 2005.
• Trzeci punkt widzenia (z Markiem A. Cichockim i Dariuszem Gawinem), Warszawa: Teologia Polityczna, 2016.

TŁUMACZENIA

angielski:

• The Archparadox of Death: Martyrdom as a Philosophical Cathegory, Peter Lang Verlag, 2016.
• Socrates and the Other Saints: Early Christian Understandings of Reason and Philosophy, tłum. Artur Sebastian Rosman, wstęp Remi Brague, Wipf and Stock, 2017.