(ur. 1957) poetka i pisarka. Oba jej debiuty: poetycki (List do królika doświadczalnego, 1977) i prozatorski (Dziewczyna z zapałkami, 2007) należy uznać za kluczowe dla rozumienia jej twórczości. Emocjonalny ton, metaforyka obejmująca cielesność i duchowość, próby krytycznego podejścia do baśniowych czy archetypicznych wzorców wychowania to znaki rozpoznawcze Janko.

Rozprawa z dojrzewaniem nie tylko w języku, ale przede wszystkim w kulturze, w formie dziewczęcości oraz kobiecości skupiła uwagę zwłaszcza czytelniczek. Janko krytycznie czyta dziewczęce marzenia prowadzące wprost ku pułapce oczywistości małżeństwa. Historia Ha. z Dziewczyny z zapałkami to opowieść o długiej (i bolesnej) drodze dochodzenia do własnego głosu, który pozwala na podjęcie prób świadomego budowania tożsamości. Wyćwiczona w dochodzeniu do precyzji językowej Janko w prozie potrafi osiągnąć to, na czym naprawdę jej zależy. Wyraźnie odczuwany w trakcie czytania autobiograficznej Małej zagłady dyskomfort zmusza czytelników do ruszenia w podróż w przeszłość tak bohaterów książki (a przede wszystkim bohaterek: Teresy Ferenc-dziecka, Teresy Ferenc-dorosłej, ale trzymającej w potrzasku niedojrzałości siebie samą sprzed lat, kilkuletnie dziecko-świadka zagłady rodzinnej wioski oraz jej córki, Anny Janko, która dojrzewając, próbuje wyzwolić się spod wpływu przeszłości, a na pomocne narzędzie wybiera opowieść), jak i własną. Mała zagłada czytana jako przyczynek do poszerzania wiedzy o współczesnej historii polski pokazuje, że narracja historyczna zawsze jest narracją („tylko” lub „aż”). Żadna z wersji tak zwanej dużej historii nie jest ostateczna. Wersje i niedopisania, niereprezentowane dzieje większości obywateli i obywatelek to tematy wywoływane przez najnowszą książkę Anny Janko. Lęk zapisany w genach, przekazywane w ramach spadku cierpienie, okaleczone emocjonalnie dorosłe dzieci to powszechne, bo osobiste doświadczenia. Janko wykorzystuje zdobycze drugiej fali feminizmu, podkreślając, że prywatne jest polityczne. Terapeutyczny wymiar osobistej opowieści Janko przekracza granice historii konkretnej rodziny, relacji konkretnej matki i córki. Anna Janko skonstruowała bowiem tekst wielozadaniowy: Mała zagłada rezonuje politycznie i publicznie oraz daje się wykorzystać do osobistej pracy w relacjach innych niż te powiązane z zagładą wsi Sochy (rodzinnej wsi Teresy Ferenc, matki pisarki). W tej właśnie wielozadaniowości i wielowymiarowości można dopatrywać się źródeł sukcesu najnowszej książki Janko, czytanej jak opowieść „o ludziach” i „dla ludzi”.

BIBLIOGRAFIA

poezja:

• List do królika doświadczalnego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1977.
• Wykluwa się staruszka, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1979.
• Diabłu świeca, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1980.
• Koronki na rany, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1988.
• Zabici czasem długo stoją, Ośrodek Kultury i Sztuki, Wrocław, 1995.
• Świetlisty cudzoziemiec, Prószyński i S-ka, 2000.
• Wiersze z cieniem, Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa, 2010

proza:

• Dziewczyna z zapałkami, Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa, 2007.
• Pasja według św. Hanki, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2012.
• Boscy i nieznośni: niezwykłe biografie, Wydawnictwo „Zwierciadło”, Warszawa 2012.
• Maciupek i Maleńtas. Niezwykłe przygody w Brzuchu Mamy (ilustracje: Artur Gulewicz), Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa, 2012.
• Mała zagłada, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2015.

TŁUMACZENIA

angielski:

• w antologii: Ambers aglow: an anthology of Polish women's poetry (1981-1995), tłum. Regina Grol, Austin, TX: Host Publications, 1996.
• A Little Annihilation [Mała zagłada], tłum. Philip Boehm, Amsterdam: World Editions 2020.

czeski:

• Pamatuješ, mami?: příběh jedné vyhlazené vesnice [Mała zagłada], tłum. Petruška Šustrová, Ostrava: Občanské sdružení PANT, 2017.

francuski:

• Une si petite extermination [Mała zagłada], tłum. Agnès Wisniewski, Lausanne: Les Éditions Noir sur Blanc, 2018.

niemiecki:

• Du bist der: Gedichte [wybór wierszy], tłum. Bettina Eberspächer, Berlin; St. Petersburg: Oberbaum, 2000.

rumuński:

• w antologii: Lirica feminină poloneza, tłum. Nicolae Mareș, Bucureşti: ePublishers; Stany Zjednoczone: CreateSpace, 2016.

serbski:

• w antologii: Gde su vrata: antologiǰa poeziǰe Međunarodnog novosadskog kn̂iževnog festivala: 10 godina, red. Jovan Zivlak, Novi Sad: Društvo kn̂iževnika Voǰvodine, 2015.

węgierski:

• Kis népirtás [Mała zagłada], tłum. Klára Körtvélyessy, Budapest: Magyar Napló, 2020.