ur. w 1924, w Warszawie, prozaik i publicysta. W okresie okupacji hitlerowskiej żołnierz Armii Ludowej. Uczestnik powstania warszawskiego, po kapitulacji więzień obozu w Sachsenhausen. Zmarł 16 maja 2000 w Warszawie.

Debiutował w 1946 r. na łamach prasy jako publicysta. Od r. 1955, kiedy wydał swój pierwszy zbiór opowiadań, ogłosił ponad 20 tomów prozy, w tym powieści, zbiory reportaży i felietonów, szkice i eseje. Pod koniec lat 70. Szczypiorski związał się z opozycją demokratyczną; w stanie wojennym (1981-1982) był internowany, a w latach 1989-1991 pełnił urząd senatora. Później zrezygnował z czynnego uprawiania polityki; stał się za to niezwykle cenionym publicystą, autorytetem moralnym i intelektualnym w Polsce lat 90. O jego teksty zabiegały najbardziej wpływowe gazety. W twórczości powieściowej i publicystyce Szczypiorski zajmował się przede wszystkim dwoma zagadnieniami – problemami współczesnych stosunków polsko-niemieckich oraz konfliktami moralnymi i politycznymi ostatnich dziesięcioleci. Najlepiej dał się poznać w roli mediatora starającego się naprawić stosunki między narodami – polskim, niemieckim i żydowskim. Ogromne uznanie zapewniła autorowi powieść Początek (w Niemczech znana pt. Piękna pani Seidenman), w której pisarz przedstawił różnorodność postaw Polaków, Żydów i Niemców w czasie okupacji hitlerowskiej. Powieść ta stała się wielkim sukcesem nie tylko w krajach niemieckojęzycznych; uhonorowana wieloma nagrodami (m.in. Austriacką Nagrodą Państwową na rzecz literatury europejskiej oraz Nagrodą im. Nelly Sachs). Literatura według Szczypiorskiego to „rodzaj misji (...) zadanie powierzone pisarzowi przez społeczeństwo”. Tej definicji roli pisarskiej Szczypiorski starał się być wierny, tak uprawiając fikcję literacką, jak i prozę dokumentu osobistego (Z notatnika stanu wojennego; Londyn 1983). Po sukcesie Początku (I wyd. Paryż 1986) pojawiły się kolejne głośne książki autora: fascynująca powieść o mechanizmie politycznej prowokacji (Noc, dzień i noc; 1991), udana powieść psychologiczno-obyczajowa (Autoportret z kobietą; 1994), a także zbiory opowiadań (m.in. Amerykańska whisky – zbiór wyróżniony Nagrodą Sztuki i Kultury Katolików Niemieckich). Polska krytyka literacka najwyżej ocenia paraboliczną powieść Msza za miasto Arras (1971), gdzie za maskę historyczną posłużyły autentyczne wypadki, jakie miały miejsce w XV wieku (klęska zarazy i głodu, prześladowania Żydów i heretyków). Autor przystąpił do pisania tego utworu jesienią 1968 r. w odpowiedzi na dramatyczne i haniebne wydarzenia z wiosny tego samego roku - antysemityzm i ataki na intelektualistów sprowokowane przez władzę komunistyczną. Zagadnienia te zostały bezbłędnie odczytane przez pierwszych czytelników powieści, a w Mszy za miasto Arras rozpoznano ważny głos pisarza zatroskanego moralnym obliczem współczesności.

Czytelnik europejski akceptuje szyderstwo literatury z rzeczywistości, ale nie lubi, kiedy literatura szydzi z literatury. Ten czytelnik domaga się pewnej powagi; żąda, by literatura sprostała swoim społecznym powinnościom.

Andrzej Szczypiorski

BIBLIOGRAFIA

• Za murami Sodomy, Warszawa: Czytelnik, 1963.
• Msza za miasto Arras, Warszawa: Czytelnik, 1971.
• I ominęli Emaus, Warszawa: Czytelnik, 1974.
• Z notatnika stanu wojennego, Londyn: Polonia, 1983.
• Początek, Paryż: Instytut Literacki, 1986.
• Amerykańska whisky i inne opowiadania, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1990.
• Noc, dzień i noc, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1991.
• Autoportret z kobietą, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1994.
• Grzechy, cnoty pragnienia, Poznań: Sens, 1997.
• Trzy krótkie opowiadania, Poznań: Sens, 1999.
• Gra z ogniem, Poznań: Sens, 1999.

TŁUMACZENIA

angielski:

• A mass for Arras [Msza za miasto Arras], London: Weidenfeld Nicolson, 1993; New York: Grove Press, 1993.
• The beautiful Mrs.Seidenman [Początek], New York: Grove Press, 1990; New York: Abacus, 1992; New York: Random House, 1992; London: Weidenfeld " Nickolson, 1989; London: Orion Books, 1996.
• Selfportrait with woman [Autoportret z kobietą], tłum. Bill Johnston, New York: Grove Press, 1995.
• The shadow catcher [Złowić cień], tłum. Bill Johnston, New York: Grove Press, 1997.

bułgarski:

• Liturgija za grad Aras [Msza za miasto Arras], tłum. Galja Belinska, Sofia: Paragos 2005.

czeski:

• Pocatek [Początek], Praha: Mlada Fronta, 1993.
• Mše za město Arras [Msza za miasto Arras], Praha: Aurora, 1998.

duński:

• Natt, dag og atter nat [Noc, dzień i noc], Kopenhaga: Hekla, 1993.
• En messe for byen Arras [Msza za miasto Arras], Kopenhaga: Hekla, 1990.
• Den smukke fru Seidenman [Początek], Kopenhaga: Hekla, 1989.
• Selvportraet med kvinde [Autoportret z kobietą], Kopenhaga: Hekla, 1996.

estoński:

• Minnevik [Czas przeszły], Tallinn: Loomingu Kirjastus, 1995.

francuski:

• Messe pour la ville d'Arras [Msza za miasto Arras], L'Age d'Homme, 1987.
• La Jolie Madame Seidenman [Początek], Paris: Éditons de Fallois, 1988.
• Whiskey américain [Amerykańska whisky], Paris: Éditons de Fallois, 1995.
• Nuit, jour et nuit [Noc, dzień i noc], Paris: Liana Levi, 1994.
• Autoportrait avec femme [Autoportret z kobietą], Paris: Liana Levi, 1996.

fiński:

• Alku [Początek], Helsinki: Tami, 1994.

hebrajski:

• Msza za miasto Arras, Tel Aviv: Zmora Bitan, 1987.
• Początek, Tel Aviv: Zmora Bitan, 1991.
• Amerykańska whisky, Tel Aviv: Zmora Bitan, 1993.

hiszpański:

• La bella senora Seidenman, Barcelona: Circe, 1990.
• Una misa por mia ciudad de Arras [Msza za miasto Arras], Barcelona: Circe, 1991.

łotewski:

• Daila seidenmanes kundze [Początek], tłum. Irena Birzvalka, Apgads 2006.

niemiecki:

• Amerikanischer Whiskey [Amerykańska whisky], Zürich: Diogenes, 1989.
• Eine Messe für die Stadt Arras [Msza za miasto Arras], Berlin: Evangelische Verlagsanstalt, 1979.
• Nacht, Tad und Nacht [Noc, dzień i noc], Zürich: Diogenes, 1991.
• Notitzen zum Stand der Dinge [Z notatnika stanu wojennego], Zürich: Diogenes, 1990.
• Den Schatten fangen [Złowić cień], Zürich: Diogenes Zürich: Diogenes, 1993.
• Die schöne Frau Seidenman [Początek], Zürich: Diogenes, 1988.
• Selbstporträt mit Frau [Autoportret z kobietą], Zürich: Diogenes, 1994.
• Der Teufel im Graben [I ominęli Emaus], Zürich: Diogenes, 1993.

niderlandzki:

• De mooire mevrouv Seidenman [Początek], Haga: Amber, 1988.
• Een mis voor de stad Atrecht [Msza za miasto Arras], Haga: Amber, 1989.
• Amerikaanske whiskey [Amerykańska whisky], Haga: Amber, 1992.
• Zelfportret met vrouv [Autoportret z kobietą], Amsterdam: Wereldbibliothek, 1995.

norweski:

• En messe for byen Arras [Msza za miasto Arras], Oslo: Cappelen, 1991.
• De gikk forbi Emmaus [I ominęli Emaus], Oslo: Cappelen, 1995.
• Begynneisen [Początek], Oslo: Cappelen, 1990. 

portugalski:

• A bela senhora Seidenman [Początek], Lisboa: Presenca, 1991.

rosyjski:

• Naczało [Początek], tłum. L. Wychowa, Moskwa: Tekst 2008.

słoweński:

• Zacatek [Początek], Maribor: Gibraltar, 1996.

szwedzki:

• Den vackra fru Seidenman [Początek], Stockholm: Alba, 1990.
• Natt, dag och natt [Noc, dzień i noc], Stockholm: Alba, 1993.

węgierski:

• A szep Seidemane [Początek], Budapest: Magveto Konyvkiado, 1991.

włoski:

• Messa per la citta di Arras [Msza za miasto Arras], Roma: Edizioni e/o, 1983.
• La bella Signora Seidenman [Początek], tłum. Pietro Marchesani. Milano: Adelphi, 1988, 2000.
• Notte, giorno e notte [Noc, dzień i noc], Milano: Adelphi, 1996.