Literatura

fot. Ela Lempp

Andrzej Bart

(ur. 1951) – prozaik, scenarzysta, autor filmów dokumentalnych.

Przychylność krytyki i podziw czytelników przyniosła Bartowi powieść Rien ne va plus, za którą pisarz otrzymał prestiżową Nagrodę Kościelskich. Każda kolejna powieść jest rozwinięciem świetnego pomysłu fabularnego. W Rien ne va plus obdarzony świadomością portret trafia z Włoch do Polski i przez dwieście lat przygląda się narodowym troskom i przenikliwie je komentuje. Punkt widzenia włoskiego libertyna (w obrazie zaklęty jest duch księcia d'Arzipazzi’ego) został dowcipnie zderzony z polską mentalnością. Z kolei w Pociągu do podróży pisarz posłużył się klasycznym chwytem wędrówki w czasie. Dwaj amerykańscy agenci zostali wysłani do Wiednia z początku XX wieku z misją zgładzenia młodego Hitlera, by w ten sposób uchronić świat przed II wojną światową. Równie szalona i efektowna jest fabuła ogłoszonego pod pseudonimem Piątego jeźdźcy Apokalipsy. Tym razem chodzi o uratowanie świata przed nadejściem Antychrysta i ostateczną zagładą. Znów do akcji wkraczają tajne służby. W Don Juanie raz jeszcze – jak dotąd najbardziej okazały utwór Barta – również bazuje na doskonałym koncepcie. Ta barwna, erudycyjna powieść nawiązuje do historii miłości królowej Joanny Kastylijskiej do zmarłego męża, Filipa Pięknego. Zrozpaczona królowa nie pozwala pochować władcy, co na początku XVI wieku wywołało zgorszenie w całej katolickiej Europie. Do tej autentycznej historii Bart dodał własne zmyślenie. Na zmianę decyzji królowej ma wpłynąć Don Juan, sprowadzony z klasztoru, gdzie schronił się po rozpustnym życiu. Na czas misji Don Juan zrzuca habit i wciela się w towarzysza wypraw wojennych króla. Stopniowo zyskuje zaufanie i sympatię wdowy. Ale z każdą kolejną stroną powieściowa intryga nie tyle nawet się komplikuje, ile rozgałęzia, układa w osobne wątki – sensacyjne, kryminalne, miłosne. Pisząc o jednej z jego książek, Marek Zaleski sformułował uwagę, którą z powodzeniem można rozciągnąć na pozostałe utwory: „Powieść Barta, nie pozując na arcydzieło, spełnia z nadmiarem oczekiwania, jakie stawiamy dobrej literaturze popularnej. W istocie – Andrzej Bart wyspecjalizował się w tworzeniu wyrafinowanej prozy popularnej. Jest podziwiany jako autor inteligentnych, błyskotliwych powieści, których zadaniem jest dostarczenie rozrywki na najwyższym poziomie; rozrywki rozumianej jako rozkoszowanie się stylem, aluzjami, wyszukanym dowcipem”.

BIBLIOGRAFIA

  • Człowiek, na którego nie szczekały psy, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983 [pod nazwiskiem: Bart-Sołtysiak].
  • Rien ne va plus, Łódź: Poprzeczna Oficyna, 1991.
  • Pociąg do podróży, Montricher: Noir sur Blanc, 1999.
  • Piąty jeździec Apokalipsy, Montricher: Noir sur Blanc, 1999 [pod pseudonimem: Paul Scarron Junior].
  • Rien ne va plus [wyd. poprawione i poszerzone], Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
  • Don Juan raz jeszcze, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.
  • Fabryka muchołapek, Warszawa: W.A.B., 2008
  • Rewers, Warszawa: W.A.B., 2009.
  • Bezdech, Warszawa: W.A.B., 2013.

TŁUMACZENIA

czeski:

  • Továrna na mucholapky [Fabryka muchołapek], tłum. Jiří Červenka, Praha: Fra, 2011.

francuski:

  • Rien ne va plus, tłum. Elisabeth Destrée-Van Wilder, Montricher: Noir sur Blanc, 1991.
  • Le goût du voyage [Pociąg do podróży], tłum. Éric Morin-Aguilar, Montricher [Paris]: Noir sur Blanc, 1999.
  • Le cinquième cavalier de apocalypse [Piąty jeździec Apokalipsy], tłum. Grażyna Erhard, Montricher [Paris]: Éditions Noir sur Blanc, 1999.
  • Don Juan, une fois encore [Don Juan raz jeszcze], tłum. Robert Bourgeois, Paris: Noir sur Blanc, 2009 .
  • La fabrique de papier tue-mouches [Fabryka muchołapek], tłum. Erik Veaux, Paris: Noir sur blanc, mai 2019.

hebrajski:

  • Fabryka muchołapek, tłum. Anat Zajdman, Kinneret Zmora 2011.
  • Rewers, tłum. Anat Zajdman, Tel Aviv: Keter, 2012.

macedoński:

  • Fabrika na smrtta [Fabryka muchołapek], tłum. Michaił Barakovski, Skopje: Makedonska Rech 2011.

niemiecki:

  • Die fliegenfängerfabrik [Fabryka muchołapek], tłum. Albrecht Lempp, Frankfurt am Main: Schöffling, 2011.
  • Knochenpalast [Rewers], tłum. Albrecht Lempp, Frankfurt am Main: Schöffling, 2014.

rosyjski:

  • Fabrika muchoboek [Fabryka muchołapek], tłum. Ksenia Starosielska, Moskwa: Mosty Kultury/Geszarim, 2010.

serbski:

  • Fabrika muholovki [Fabryka muchołapek], tłum. Vesna Milutinović-Đurić, Beograd: Zavet, 2014.

słoweński:

  • Tovarna muholovk [Fabryka muchołapek], tłum. Jasmina Šuler Galos, Lublana: Litera Publishing House, 2011.

węgierski:

  • Rien ne va plus, tłum. Lajos Pálfalvi, Budapest: Európa, 2005.
Wróć