Instytut Książki

Przemoc, molestowanie seksualne i pedofilia to problemy bardzo drażliwe, nośne i dotyczące wielu osób. Nikogo chyba nie dziwi fakt, iż znajdują one odbicie zarówno w tekstach dokumentalnych, jak też w literaturze pięknej.  Wśród wielu pozycji poświęconych tej tematyce trafiłam na powieść Kate Elizabeth Russel „Moja mroczna Vanesso”, którą polecam  czytelnikom, a w szczególności rodzicom, nauczycielom oraz dziewczętom w wieku lat nastu, często zafascynowanych starszymi mądrymi, interesującymi, opiekuńczymi mężczyznami.

Bardzo trudno zabrać się do lektury „Czułego narratora” wiedząc, że bierze się do ręki pierwszy po Noblu Olgi Tokarczuk utwór. Trzeba jednak pamiętać o temacie utworu i intrygującym tytule. Czuły narrator - od razu przychodzi na myśl ktoś bliski, miły, rozumiejący nas i tak został przedstawiony przez autorkę w noblowskiej mowie. Prawdę mówiąc już od pierwszych stron zdałam sobie sprawę, że wszystko co nas otacza jest wynikiem naszego działania, naszej wrażliwości i naszego sposobu budowania przyszłości. Autorka zwróciła uwagę na to, co istnieje wokół nas. Otaczają nas istoty żywe, rośliny, przedmioty, to wszystko co możemy nazwać naszym własnym kosmosem. Nawet nasz sposób postrzegania świata zmienia się wraz z naszym dojrzewaniem i starzeniem się. Otoczenie staje się takie, jakie sobie tworzymy, jakie budujemy latami i po to, żeby nasze widzenie świata było piękne.

Ameryka - słowo będące u nas synonimem bogactwa, dostatku, wielkich możliwości. Przez lata nasi przodkowie emigrowali tam w pogoni za lepszym życiem. Od tego zaczęliśmy naszą rozmowę o powieści Philipa Rotha “Amerykańska sielanka”. Książka nam się spodobała, chociaż z jej czytaniem było trochę ciężko. Może przytłaczać natłok szczegółów, drobiazgowych opisów, licznych dygresji i wspomnień, bez żadnego porządku i chronologii. Niekiedy wkrada się tu nawet pewien chaos. Trzeba zatem bardzo uważnie śledzić tok narracji i podążać za narratorem pierwszoosobowym, w części pierwszej “Raj zapamiętany”, a potem trzecioosobowym w rozdziałach “Upadek” i “Raj utracony”.

Czym dla mnie jest podróż? To pewnego rodzaju ucieczka od rzeczywistości, monotonii dnia codziennego, to relaks i wypoczynek. Wyruszając w podróż zostawiam wszystko za sobą, cieszę się chwilą, ładuję baterie i nabieram sił na kolejne dni i wyzwania. Jest to czas tylko dla mnie. Czas do przemyśleń, refleksji i snucia planów na przyszłość. To także okazja do osobistego rozwoju, do poszerzania horyzontów, kształtowania wiedzy o świecie i perspektywy, z jaką patrzę na świat. To poznawanie innych kultur i narodów, dostrzeganie inności oraz tego, co łączy ludzi na całym świecie, to ”ruch w stronę tego, co nie oswojone” – jak powiedzieliby znawcy literatury podróżniczej. Oswajam nową rzeczywistość, cieszę się pięknymi krajobrazami, wędruję uliczkami i zaułkami nieznanych miast, staram się zapamiętać jak najwięcej, żeby podzielić się wrażeniami z kimś „odbierającym na tej samej fali”, marzę o tym, żeby w towarzystwie bliskich osób przyjechać tu jeszcze raz.

Podczas jednego ze spotkań Dyskusyjnego Klubu Książki Komiksowej zadaliśmy sobie pytanie, jaki sens ma przekładanie już istniejącego dzieła na kanwę komiksu. Doszliśmy do wniosku, że powieść graficzna powinna być utworem samodzielnym. Może czerpać inspiracje z innych wytworów kultury, ale „rysunkowe przepisywanie” istniejącej książki jest mozolne i nie posiada większego znaczenia. Jawi się to raczej jako znak chciwości naszych czasów. Artyści coraz częściej sięgają po kolejne dzieła, rozszerzają ich uniwersa poprzez tworzenie filmów, seriali czy właśnie komiksów, bazując na znanych i już docenionych światach przedstawionych, aby zarobić na ich popularności. Nie można jednak zgodzić się z tym w przypadku komiksu autorstwa Renée Nault z 2019 roku, który powstał na podstawie głośnej powieści Margaret Atwood pt. Opowieść podręcznej...

Książka Agnieszki Daukszy Jaremianka to jedna z najlepszych biografii, jakie czytaliśmy ostatnio w naszym Dyskusyjnym Klubie Książki. Autorka wykonała naprawdę solidną pracę, gromadząc nie tylko osobistą korespondencję Marii Jaremy, ale także liczne pisma urzędowe, które najlepiej oddają ducha epoki, w której przyszło tworzyć artystce.

Wydany w 2005 roku Dwukropek Wisławy Szymborskiej sprawia niepozorne wrażenie – co może dać czytelnikowi niewielkich rozmiarów książeczka, przyozdobiona elementami pierścienia barw Johanna Wolfganga Goethego? Już po lekturze pierwszego wiersza okazuje się, że wiele! Wszak to, co w poezji Szymborskiej wydaje się proste, powala na kolana, rozbija emocjonalnie i na długo pozostawia z uczuciem rozdrażnienia.

Powieść historyczna, przygodowa, sensacyjna, szpiegowska czy kolejne źródło wiedzy o powstaniu warszawskim? W książce Grzegorza Kalinowskiego znajdziemy każdy z tych elementów. Czy udało się autorowi połączyć te wszystkie wątki, każdy osądzi po przeczytaniu powieści. Jednak faktem jest, iż podanie wiedzy historycznej w sfabularyzowanej formie pozwala czytelnikowi łatwiej przyswoić wiadomości, co robi wrażenie. Śmiem twierdzić, że ta książka świetnie sprawdziłaby się również w wersji filmowej.

Drzewo migdałowe to piękna powieść, która pokazuje, jak wiele mogą przynieść miłość do swoich bliskich, wytrwałość i poświęcenie, a jak zgubna może być nienawiść i żądza zemsty. Przede wszystkim jednak mówi o tym, że życia nie powinno się tracić na troski i ból – to działania mogą odmienić los.

Wśród skalistych wzgórz, wrzosowisk, nieopodal ścieżki, w atmosferze tajemnicy i zagadki zaczyna się baśń dla dorosłych snuta w duchu eposu rycerskiego oraz opowieści fantastycznej. To historia miłości i zdrady dwojga starszych ludzi i ich wędrówki w celu odnalezienia syna. Kazuo Ishiguro, urodzony w Japonii, wybitny brytyjski pisarz i scenarzysta, autor niezapomnianych Okruchów dnia, osadził akcję swojej powieści w Brytanii, przedstawiając historię Axla i Beatrice.

Tytułowa bohaterka książki „Maresi. Kroniki Czerwonego Klasztoru” Marii Turtschaninoff 13-letnia Maresi przebywa od czterech lat w Czerwonym Klasztorze na niewielkiej wyspie Menos. Autorka opisuje dziewczynę jako osobę samotnie siedzącą wieczorami w klasztornej bibliotece i przepełnioną ciekawością wiedzy, która chłonie słowa z ksiąg jak gąbka. Ze względu na swą spokojną naturę, rzetelnie wypełniania obowiązki na wyspie wraz ze swoimi rówieśniczkami.

„Gdy armaty i czołgi Armii Czerwonej słychać było w stolicy, a niemieckie wojska uciekały w panice, dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Komorowski "Bór" wydał rozkaz rozpoczęcia powstania w Warszawie. Stało się to 1 sierpnia 1944 roku o godzinie "W", czyli 17.00.”

Książka Jacqueline Wilson jest świetnym przykładem literatury z morałem. Ukazuje nam drugą stronę medalu, której często nie chcemy dostrzec. Skłania do refleksji. Mimo moich początkowych obaw i niepewności czytanie tej powieści okazało się naprawdę przyjemne. Książka dostarcza wielu tematów do przemyśleń, a także zachęca do zastanowienia się, czy przypadkiem ktoś w naszym własnym otoczeniu nie zmaga się z podobnymi problemami.

Książka Barbary Kosmowskiej opowiada o życiu nastoletniej Poli, zwanej przez rodzinę i znajomych Bobikiem, która została zmuszona porzucić dotychczasowe, względnie świetne życie w Warszawie i zamieszkać w „nudnej i brzydkiej” Wiśniowej Górze. Autorka w interesujący sposób opisała nową codzienność Panny Foch, która musiała zrezygnować z przyjaciół i „koncertowego” życia na rzecz pracy na plantacji fasoli swojego taty.

Nasz ostatni dzień to książka, do przeczytania której was zachęcam. Autor na wstępie opowiada w niej o swoim życiu. Mówi nam, że wiele swojego czasu stracił na marudzenie i wybrzydzanie. Zachęca, abyśmy korzystali z możliwości, jakie daje nam życie, jak i doceniali wszystko to, co mamy.

Książka została napisana dla młodych czytelników, ale również dorośli mogą po nią sięgnąć, ponieważ po jej lekturze łatwiej zrozumieją świat nastolatków. Ciasto ze szczyptą nadziei to powieść, która opowiada o problemach młodych ludzi, o przyjaźni i o tym, jak łatwo można tę więź przerwać. Głównymi bohaterami książki są Meg i Oscar – para trzynastolatków. Łączy ich niezwykła przyjaźń. Nie zdają sobie nawet sprawy, że z czasem to uczucie zamienia się w miłość. Jednak wkrótce dochodzi do kłopotów.

Podczas ostatniego spotkania naszego klubu DKK omawialiśmy powieść, która skradła mi serce. Lato na Rodos Katarzyny Ryrych jest zdecydowanie jedną z moich ulubionych książek, z którymi zapoznałam się w DKK – i to nie tylko w ramach spotkań tegorocznych, ale także z poprzednich lat.

Bohaterką książki jest jedenastoletnia Angielka Martine, która straciła rodziców w pożarze i przez to musiała się przeprowadzić do babci, do Afryki. Na początku relacje babci z wnuczką nie były najlepsze. Z czasem uległy poprawie, dzięki temu, że nastolatka poznała historię swojej rodziny.

Ostatnio wpadła mi w oko na bibliotecznej półce książka pod tytułem Pozłacana rybka, napisana przez Barbarę Kosmowską. Od razu zwróciłam uwagę na napis Książka Roku 2007. Jest to nagroda literacka przyznawana przez Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla Młodych – Polska Sekcja IBBY. To nie jedyna nagroda, którą zdobyła powieść, bo zajęła również I miejsce w kategorii książek dla młodzieży w Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren, zorganizowanym przez Fundację ABCXXI – Cała Polska Czyta Dzieciom. Kiedy dowiedziałam się o tych sukcesach, zaczęło mnie jeszcze mocnej korcić, aby sprawdzić, „co w trawie piszczy”.

Na ostatnim spotkaniu DKK rozmawialiśmy o książce Ewy Nowak „Yellow bahama w prążki”. Ta książka to zbiór listów głównej bohaterki, Hani do pisarki, która była u jej mamy w bibliotece na spotkaniu autorskim. Dziewczynka pisała te listy, ponieważ chciała, aby pisarka wspomniała o niej w swojej nowej książce. Listy mówiły o życiu codziennym i problemach Hani.

Zbiór esejów Północ i Południe. Teksty o polskiej kulturze i historii to niezwykle cenna książka nawiązująca do najdonioślejszych dokonań rodzimej eseistyki. Marek A. Cichocki tropi w niej powinowactwa między kulturą polską i stanowiącą dla niej absolutny fundament kulturą śródziemnomorską, zarówno w jej klasycznym, jak i chrześcijańskim wymiarze.

Poczynając od roku 1990 i tomu Nenia i inne wiersze, w twórczości Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego choroba jest tematem, który wybija się na pierwszy plan. Świetnie widać to w wyborze My się chyba znamy. 111 wierszy, w którym obok stu znanych utworów znajdziemy jedenaście nowych. Tkaczyszyn-Dycki niezwykle konsekwentnie opowiada świat w stanie zagrożenia, gdzie rozprzężone zmysły mogą zwodzić na manowce, a jedynym lekiem na przypadłości psychiczne są kolejne, kanalizujące psychotyczne epizody, wiersze.

Zbiór tekstów Bronisława Wildsteina O kulturze i rewolucji to rozpisany na wiele wariacji gatunkowych traktat o przemianach cywilizacyjnych, jakie w ciągu ostatniego półwiecza zmieniły oblicze Starego Kontynentu, rujnując aksjologiczne fundamenty, na których wznoszony był dotąd gmach Europy i tych części świata, na które promieniowała kultura europejska.

Zadziwiające, jak wiele może się wydarzyć w jednej niedużej dolnośląskej miejscowości w ciągu kilku wiosenno-letnich miesięcy 1986 roku: zagadkowe morderstwa młodych, nieznanych w okolicy kobiet, tajemnicze zniknięcia trzech poprzednich miejscowych proboszczów i protesty hipisów przeciwko powstającej w pobliżu wioski elektrowni jądrowej. Tę gęstą jak upalne lipcowe powietrze atmosferę w Rokitnicy podkręcają echa katastrofy czarnobylskiej i pojawiający się co jakiś czas napis na drzwiach kościoła: „zło przyjdzie ze wschodu”.

Ikona, to wedle ikonopisów, okno na Tamtą Rzeczywistość. Osoby Boskie, jak i postacie świętych, są zawsze przedstawiane z naturalnym dostojeństwem i niewymuszoną gracją. Ale być może najważniejsze jest piękno, które nie zniewala, a raczej zaprasza do kontemplacji. Marian Sworzeń ma tego świadomość. Czytając Czarną ikonę, zaglądamy niejako przez okno w odmienną rzeczywistość: to, co zdawało się nieść światło, skrywało w sobie w istocie terror. Marian Sworzeń, przyglądając się budowie, a przede wszystkim literaturze dotyczącej Kanału Białomorsko-Bałtyckiego imienia Stalina, tworzy esej, który rozsadza ramy gatunkowe.

Śmierć była normą, a nie nieszczęściem. Dzieci, które nauczyły się chować przed doktorem Mengele, nie płakały z bólu, gdy były poddawane eksperymentom, ani z żalu po mordowanych na ich oczach najbliższych. Wiedziały, że za płacz się umiera. To właśnie one są bohaterami reportażu Dobranoc, Auschwitz autorstwa Aleksandry Wójcik i Macieja Zdziarskiego.

Historia w naszych czasach też podlega ekonomii popkultury. Istnieją epoki atrakcyjniejsze, pakiety skojarzeń bardziej pociągające, sposoby na pokazanie treści historycznych uważane za lepsze niż inne, trafiające w serca większej liczby odbiorców; przynajmniej do kolejnego obrotu koła czasu. W taką żyłę, nerw z trendami, trafił ostatnio Jakub Różalski. „Inne światy” to antologia inspirowana jego obrazami.

Za czasów mitologicznych drzewa umiały mówić. Mówiła, a raczej śpiewała gałąź na dziobie statku Argonautów. Gadał wróżebnie święty dąb w Dodonie. Drzewa miały człowiekowi niejedno do powiedzenia. Nic dziwnego: mieszkały w nich driady, które nieraz wolały ludzi od natrętnych satyrów. Potem drzewa zamilkły. Zamilkła cała przyroda. Urszula Zajączkowska, poetka i botaniczka – reprezentantka nauk przyrodniczych, a więc nieludzkich – należy do tych, którzy udzielają jej głosu.

Chociaż komiks Marka Oleksickiego i Tobiasza Piątkowskiego ma tytułowego bohatera, Bradl nie wysuwa się jakoś szczególnie na pierwszy plan tej wojenno-konspiracyjnej opowieści. Gdyby tak było, wybijałby się na pierwszy plan okładek obydwu tomów wspólnego wydawnictwa Muzeum Powstania Warszawskiego i Egmontu. Ale w Bradlu najistotniejszy jest koncept autorów na formułę wojennej opowieści. I trzeba przyznać, że formuła ta jest co najmniej zaskakująca.

Wanda Rutkiewicz była wielokrotnie portretowana i wspominana, szczególnie przy okazji rozmaitych rocznic. Jej podobizna znalazła się na znaczku pocztowym, jej imieniem nazywano szkoły i ulice. Poświęcono jej piosenkę, parę książek i filmów oraz monodram. Sama była też współautorką kilku książek i filmów. Po obejrzeniu dokumentów o niej lub z jej udziałem pozostaje obraz mocno kontrowersyjnej, egoistycznej i zmierzającej po trupach do celu osoby. Miny wspinaczy unikających negatywnych wypowiedzi o zmarłej mówiły znacznie więcej niż słowa. Czy po tym wszystkim kolejna publikacja ukazująca się ćwierć wieku po zaginięciu Wandy Rutkiewicz miała szansą wnieść coś nowego do obrazu naszej najwybitniejszej himalaistki? Okazuje się, że jak najbardziej tak.