ur. 1960, córka Leszka Kołakowskiego, jest filologiem klasycznym i filozofem, tłumaczką i publicystką. Na emigrację udała się wraz z rodzicami w 1968 roku, studiowała w Anglii i Stanach Zjednoczonych, a na stałe zamieszkała w Paryżu.

Książka Wojny kultur i inne wojny (2010) to jej debiut eseistyczny. Składa się z esejów powstałych w latach 2000-2010, publikowanych pierwotnie na łamach m.in. „Rzeczpospolitej”, „Teologii Politycznej”, „Przeglądu Politycznego”, „Znaku”, „Życia”, „Wprost” i „Zeszytów Karmelitańskich”. Drugi eseistyczno-publicystyczny tom to Plaga słowików (2016). Pierwotne wersje tworzących go tekstów ukazywały się w „Rzeczpospolitej” i jej tygodniowym dodatku „Plus Minus”, w „Gazecie Polskiej Codziennie”, dominikańskim miesięczniku „W drodze”, w pierwszym okresie tygodnika „Uważam Rze” (2011-2012), w internetowej edycji „Teologii Politycznej”.

Agnieszka Kołakowska znalazła się wśród dziewięciorga autorów (takich jak Stefan Chwin, Jerzy Pilch, Natasza Goerke i in.) zbioru opowiadań 9 Wigilii (2007). Zamieściła tam nowelę, opartą na legendarnym motywie, Czwarty, który nie zdążył. Oprócz trzech króli, którzy według Pisma Świętego złożyli hołd nowo narodzonemu Bogu, miałby jeszcze istnieć czwarty król, tak bardzo współczujący ludziom, że w drodze do Betlejem pomagał innym. Spóźniając się, przybył dopiero na Golgotę. Swobodne nawiązanie do tej baśniowo-apokryficznej fabuły sytuuje prozę Kołakowskiej w kontekście adaptacji legendy o czterech mędrcach ze Wschodu (Der vierte Koenig Edzarda Schapera; The Fourth Wise Man Henry’ego van Dyke’a, ekranizacja – USA, 1985, reż. Michael Ray Rhodes, scenariusz Toma Fontany). Narracja polskiej autorki ukazuje motyw Bożego Narodzenia niejako przez negację bytu i poznawczej pewności. Sekwencja zapośredniczonych relacji wskazuje, że wydarzyło się coś niezwykłego, lecz mogło to być złudzeniem. Jezus nie został w świecie przedstawionym utworu bezpośrednio ukazany, choć wspomina się o „galilejskim kaznodziei”. Zetknięcie się z Tajemnicą bohater utworu określił „mrugnięciem Boga”. Czwarty, który nie zdążył wpisuje się w najlepsze tradycje nowelistyki zawierającej metafizyczną zagadkę.

Ważnym literackim i zarazem translatorskim dokonaniem Kołakowskiej jest wybór wierszy Marka Stranda Krok przed ciemnością (2010). Tu również spotyka się pytania o eschatologię, raczej niepewność niż postawę konfesyjną, a empiria chroni przed ideologicznymi uogólnieniami.

Najbardziej znana jest jednak Kołakowska jako autorka esejów, które przekraczają granice przewidywalnych sądów publicystycznych. W przeciwieństwie do jej stricte literackiej twórczości, szkice filozoficzno-polityczne zawierają opinie formułowane z naciskiem na pewność wypowiadanych sądów. Eseistka odwołuje się do uczciwości intelektualnej, jasności, klasycznego liberalizmu i racjonalizmu jako preferowanych wartości. Część tekstów w obu zbiorach ma charakter polemiczny. Są zapisem stanowiska, jakie zajmowała autorka w publicznych debatach. Zarazem wypowiedzi, z którymi dyskutowała, stanowią najbliższy kontekst jej eseistyki. Podejmuje się w niej żywo dyskutowaną problematykę: poprawności politycznej (political correctness), integracji europejskiej, imigracji, laickości państwa. Styl publicystycznych i eseistycznych wypowiedzi Agnieszki Kołakowskiej odznacza się precyzją. Estetyka zostaje podporządkowana sile przekonywania, a ścisłość myśli uzyskuje rangę etycznego imperatywu. Do współczesnych myślicieli, na których się z uznaniem powołuje, należy amerykańska konserwatystka Gertrude Himmelfarb. Wpływ na racjonalistyczny, a zarazem krytyczny wobec myśli lewicy, w szczególności marksistowskiej, profil intelektualny, eseistki wywarło przestudiowanie Głównych nurtów marksizmu Leszka Kołakowskiego. Zweryfikowała też i uzupełniła zarówno oryginał, jak i przekład eseju Horror metaphysicus tegoż filozofa, wraz z innymi tłumaczami przekładała na język angielski poważne eseje swego ojca oraz przypowiastki filozoficzne, a także przetłumaczyła krytyczną wobec stalinizmu książkę Teresy Torańskiej Oni. W latach osiemdziesiątych wydała w Nowym Jorku i Londynie w swoim przekładzie raporty o łamaniu praw człowieka przez reżim komunistyczny w PRL. Ostatnio przełożyła na angielski wydaną we Frankfurcie nad Menem monografię Włodzimierza Boleckiego ważnej, by pojąć destrukcyjną potęgę dwudziestowiecznych totalitaryzmów, powieści-świadectwa Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Inny świat.

Agnieszka Kołakowska mediuje między racjonalistyczną i pragmatyczną kulturą krajów Europy Zachodniej a wrażliwością tych mieszkańców współczesnej Polski, dla których wolność nigdy – ani w okresie zimnej wojny, ani po 1989 roku – nie była pustym słowem.

– Dorota Heck

BIBLIOGRAFIA

eseje:

• Wojny kultur i inne wojny, Warszawa: Teologia Polityczna, 2010.
• Plaga słowików, Warszawa: Teologia Polityczna, 2016.

opowiadania:

• Czwarty, który nie zdążył, [w:] 9 Wigilii, Warszawa: Świat Książki, 2007.